Οι νύφες των Βαΐων

Την Κυριακή των Βαΐων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, από φοίνικες δηλαδή ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς. Η εκκλησία μας καθιέρωσε ήδη από τον 9ο αιώνα το έθιμο αυτό μια και, όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης,«όχλος πολύς…έλαβον τα βαΐα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ». Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά χρόνια γίνονταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία. Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά. Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.

Και σήμερα ακόμα όλες οι εκκλησίες στολίζονται με δαφνόφυλλα ή βάγια. Τα παλιότερα χρόνια. τα προμήθευαν τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή και μόνο οι νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά θα μεταφερόταν και στις ίδιες.

Το ίδιο γινόταν και εδώ στον τόπο μας στην Ιερισσό. Το έθιμο αυτό έχει κοντά στη βυζαντινή και τη σφραγίδα της αρχαιοελληνικής προέλευσής του. Λέγεται ότι εδώ και συγκεκριμένα κοντά στο σπήλαιο και εξωκκλήσι του Αγίου Παύλου (πηγή νερού – αγίασμα) υπήρχε μαντείο του Θεού Απόλλωνα. Η δάφνη ιερό φυτό του Απόλλωνα καθώς είναι γνωστή για τις μαντικές, καθαρκτικές και ιαματικές της ιδιότητες υπήρχε και υπάρχει και σήμερα ακόμα στον τόπο αυτόν. Παλιότερα οι νιόπαντρες γυναίκες έπαιρναν κάτω από τη μασχάλη τους τις πολύχρωμες και υφαντές «τρόκνιες» τους και πήγαιναν την παραμονή της Κυριακής των Βαΐων στο μέρος εκείνο. Εκεί με τραγούδια, γέλια και πειράγματα έκοβαν κλαδιά δάφνης, τα έβαζαν στην «τρόκνια» τους και δένοντάς την στην πλάτη πήγαιναν περνώντας από το Κάστρο, την αρχαία ακρόπολη όλες μαζί στην εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου όπως και ο σημερινός καθεδρικός ναός της Ιερισσού. Στη διαδρομή δεν έλειπαν τα πειράγματα και από άνδρες και από γυναίκες που έβγαιναν έξω στο δρόμο για να δουν και να περιεργασθούν τις νιόπαντρες της χρονιάς εκείνης.

Μπαίνοντας στην εκκλησία άφηναν, με τις ευλογίες του ιερέα τις δάφνες στο νάρθηκα του ναού. Έπλεκαν και στεφάνωναν με στεφάνι δάφνης την ιερή εικόνα, στόλιζαν τις πύλες της εκκλησίας και ετοίμαζαν τα κλωνάρια δάφνης που θα μοιράζονταν την επόμενη ημέρα στους πιστούς.

Περνώντας τα χρόνια σταμάτησαν να μεταφέρουν τα βάγια με τις «τρόκνιες» κι άρχισαν να τα βάζουν σε όμορφα στολισμένα πανέρια. Πάντα τα πήγαιναν στην εκκλησία όλες οι νύφες μαζί, ξεκινώντας από τα σπίτια τους σαν μια μεγάλη παρέα. Τα τελευταία χρόνια φτιάχνουν ένα μπουκέτο από βάγια και το πηγαίνουν στην εκκλησία.

Όμορφα έθιμα που ποτέ δε χάνονται. Μπορεί να αλλάζουν μορφή, αλλά ο χαρακτήρας τους παραμένει αναλλοίωτος στο πέρασμα των χρόνων.

*Άρθρο της Σοφίας Υψηλάντη, “Κύτταρο” Ιερισσού (Πολιτισμικό περιοδικό έντυπο ) 13ο τεύχος, σελ. 13.