Ένα μεσαιωνικό σπαθί, εύρημα πρωτόγνωρο για τον ελλαδικό χώρο βρέθηκε στα ερείπια μοναστηριού που καταστράφηκε από μεγάλη φωτιά τον 14ο αιώνα. Το μοναστήρι βρίσκεται κοντά στον Άγιο Νικόλαο Σιθωνίας και στο στρώμα της μεγάλης φωτιάς βρέθηκε μεγάλος αριθμός εφυαλωμένων αγγείων κατά τις ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους.
«Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα γνώσεις μας η συγκεκριμένη σπάθη αποτελεί μοναδικό εύρημα τέτοιας κατηγορίας ξιφών, που προέρχεται από ένα κλειστό αρχαιολογικό σύνολο στην Ελλάδα και χρονολογείται κατά την Ύστερη βυζαντινή Περίοδο. Ίσως μάλιστα και ένα από τα ελάχιστα εν γένει ξίφη της περιόδου αυτής που βρέθηκαν στον ελληνικό χώρο”, δήλωσε στη Voria, ο Ερρίκος Μανιώτης, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Masaryk στο Μπρνο της Τσεχίας.
Ο κ. Μανιώτης δεν έχει καταλήξει ακόμη στο πώς και από ποιους χρησιμοποιήθηκε, πιθανόν από Οθωμανούς πειρατές που εισέβαλαν και κατέκαψαν το μοναστήρι, ίσως όμως και από τους ίδιους τους μοναχούς που το υπερασπιζόταν.
«Η σπάθη εμφανίζεται στη βυζαντινή εικονογραφία από τον 13ο αιώνα, παρόλο που ήδη χρησιμοποιείται στον βυζαντινό στρατό κατά το πέρασμα των αιώνων», ανέφερε ο κ. Μανιώτης που παρουσίασε το μοναδικό αυτό εύρημα από κοινού με τον αρχαιολόγο της ΕΦΑ Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, Θόδωρο Ντόγκα στο πρόσφατο 41ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, το οποίο διοργάνωσε η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία.
Σύμφωνα με τον κ. Μανιώτη το ξίφος διατηρείται σε κακή κατάσταση, λυγισμένο από την επίδραση της καταστροφικής φωτιάς που έπληξε τον πύργο του μοναστηριού. Σώζονται οι μεταλλικοί κρίκοι της θήκης, ενώ από τη μελέτη της λεπίδας, που είναι και η μόνη που σώζεται, καθώς δεν υπάρχουν ούτε η λαβή, ούτε ο προφυλακτήρας, κατατάσσεται στη γενική κατηγορία της μονόστομης σπάθης.
Τα σιδερένια όπλα αυτής της περιόδου συνήθως σκουριάζουν και η ανακάλυψή του συμπληρώνει τις γνώσεις των ειδικών για την εποχή και τον οπλισμό της.
Τέτοιου τύπου μονόκοπα ξίφη χρησιμοποιήθηκαν τόσο από τους πειρατές, όσο και από τους Βυζαντινούς τον 14ο αιώνα, ενώ συναντώνται και στην εικονογραφία στρατιωτών Αγίων.
Το γεγονός ότι σώζονται μόνο 45 εκατοστά από τη λεπίδα του ξίφους δεν επιτρέπει να προσδιορίσουμε μόνο από το σχήμα αν το χρησιμοποίησαν Τούρκοι ή βυζαντινοί, ανέφεραν οι κ.κ. Μανιώτης και Ντόγκας.
Η Μονή του Αγίου Νικολάου του Χρυσοκάμαρου
Το σπαθί βρέθηκε μέσα στο παχύ στρώμα της φωτιάς, από το οποίο, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, προέρχονται πελέκυς και αιχμές βελών, στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το μοναστήρι πυρπολήθηκε μετά από καταδρομική επίθεση.
Η θέση του μονύδριου (μικρή Μονή) του Αγίου Νικολάου Χρυσοκάμαρου εντοπίζεται πάνω στη στενόμακρη χερσονησίδα Μυτάρι, ανάμεσα στις παραλίες Τρανή Αμμούδα και Πύργος, στην περιοχή του Αγίου Νικολάου Σιθωνίας.
Σε έγγραφο της Μονής Ξενοφώντος Αγίου Όρους του 1089 αναφέρεται ως Μονή του Αγίου Νικολάου του Χρυσοκάμαρου, η οποία ιδρύθηκε από τον «κυρ Θεόδουλο» και είχε παραχωρηθεί στη Μονή Ξενοφώντος.
Σήμερα στη θέση του μικρού μοναστηριού υπάρχουν μόνο ερείπια από την τοιχοποιία, ενώ το βόρειο μισό του μεγάλου πύργου είναι κατεστραμμένο και ο υπόλοιπος πύργος σώζεται σε ύψος τουλάχιστον 5 μέτρων.
Εντός του πύργου ανακαλύφθηκε μεγάλο στρώμα φωτιάς, πάχους περίπου όσο το σωζόμενο εξωτερικά ύψος του πύργου, το οποίο είχε μέσα κατακρημνισμένα στοιχεία της τοιχοποιίας, καθώς και τα απανθρακωμένα ξύλινα στοιχεία του κτηρίου.
Το ίδιο στρώμα της μεγάλης φωτιάς έδωσε και μεγάλο αριθμό εφυαλωμένων αγγείων σε καλή κατάσταση, που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα και όπως αναφέρουν οι αρχαιολόγοι «μας επιτρέπουν τουλάχιστον στην παρούσα φάση να οριοθετήσουμε την καταστροφή στο β΄ μισό του 14ου αιώνα και μετά, πιθανόν ως και τις αρχές του 15ου αιώνα».
Από τις πηγές φαίνεται πως το μοναστήρι ήταν ενεργό στα 1338 κι από το πλήθος των αγγείων συμπεραίνεται ότι στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα συσσωρεύει και αποθηκεύει την περίσσεια της παραγωγής.
Η πυρπόληση του μοναστηριού
Αναζητώντας τις αιτίες της καταστροφής του μικρού μοναστηριού οι αρχαιολόγοι τη συνέδεσαν με κάποια από τα γνωστά ιστορικά γεγονότα.
Το πρώτο αφορά την έξαρση της τουρκικής πειρατείας στο β΄ μισό του 14ου αιώνα με ορμητήριο το Πόρτο Κουφό της Σιθωνίας και την καταγεγραμμένη απαγωγή αγιορειτών διοικητικών παραγόντων το 1344, οι οποίοι απελευθερώθηκαν μετά από καταβολή λύτρων.
Επιπλέον είναι γνωστή η κατάληψη της Χαλκιδικής το 1345 από τον Σέρβο βασιλιά Στέφανο Δουσάν, που μετέτρεψε την περιοχή σε πεδίο ελληνοσερβικών αναμετρήσεων μέχρι το 1371.
Δεν πρέπει να μένει εκτός μελέτης και η πολιορκία της Θεσσαλονίκης το διάστημα 1383-1387 μέχρι την κατάληψή της από τους Οθωμανούς, διάστημα κατά το οποίο η Χαλκιδική ως κύρια επισιτιστική περιοχή, αποτέλεσε τόπο επιδρομών.
* Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τους κ.κ. Μανιώτη και Ντόγκα.
Πηγή: voria.gr
Ακολουθήστε το Νέα Μουδανιά Blog στο Google News και μάθετε πρώτοι
όλες τις ειδήσεις της Χαλκιδικής
