Γεννήθηκε στην Ουγγαρία και ζει στην Πενσιλβάνια. Η βιοχημικός, ερευνήτρια Κάταλιν Καρίκο ανέπτυξε τέτοια εμμονή με την τεχνολογία που ονομάζεται αγγελιοφόρος RNA (RNA messenger – mRNA) που της κόστισε καθηγητική θέση σε ένα εξέχον πανεπιστήμιο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ελάχιστοι μπορούσαν να φανταστούν ότι αυτή η μέθοδος γενετικής θεραπείας και το επίμονο έργο αυτής της βιοχημικού θα έθετε τις βάσεις για την ανάπτυξη των εμβολίων των Pfizer/BionTech και Moderna κατά της Covid-19.
Κάπως έτσι, η άγνωστη και περιθωριοποιημένη ερευνήτρια Κάταλιν Καρίκο (Katalin Kariko) θεωρείται πλέον σήμερα πρωτοπόρος.
«Είναι απλώς απίστευτο», δηλώνει σε συνέντευξή της στο AFP (Γαλλικό Πρακτορείο) από το σπίτι της στη Φιλαδέλφεια. Η 65χρονη επιστήμονας εξομολογείται ότι της είναι δύσκολο να περάσει στο προσκήνιο έπειτα από τόσα δύσκολα χρόνια στη σκιά. Η περίπτωσή της, λέει, αποτυπώνει «την ανάγκη υποστήριξης της επιστήμης σε διάφορα επίπεδα».
Η Κάταλιν Καρίκο πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της τη δεκαετία του 1990 αναζητώντας χρηματοδότηση για τις έρευνές της που ήταν επικεντρωμένες στον αγγελιοφόρο του ριβονουκλεϊκού οξέος (RNA), των μορίων που δίνουν στο κύτταρο… οδηγίες χρήσης, υπό τη μορφή ενός γενετικού κώδικα, ώστε να παράγει πρωτεΐνες ευεργετικές για το σώμα μας.
Η ερευνήτρια θεωρούσε ότι ο αγγελιοφόρος RNA θα μπορούσε να παίξει ρόλο-κλειδί στη θεραπεία ορισμένων ασθενειών, όπως για παράδειγμα στη θεραπεία των ιστών του εγκεφάλου μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ωστόσο το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας, όπου η Κάταλιν Καρίκο επρόκειτο να πάρει θέση καθηγήτριας, έβαλε τέλος στην πορεία της έπειτα από διαδοχικές απορρίψεις των αιτημάτων της για υποτροφίες για έρευνα.
«Επρόκειτο να προαχθώ και τότε ακριβώς με υποβάθμισαν περιμένοντας ότι θα φύγω» θυμάται.
Εκείνη την εποχή η βιοχημικός δεν είχε ακόμη την πράσινη κάρτα του μόνιμου κατοίκου των ΗΠΑ, και είχε ανάγκη να βρει θέση εργασίας για να ανανεώσει τη βίζα της. Ταυτόχρονα, ήξερε ότι θα της ήταν δύσκολο να χρηματοδοτήσει τις πανεπιστημιακές σπουδές της κόρης της με τον χαμηλό μισθό της.
Αποφάσισε να επιμείνει στην έρευνά της, παρά την δυσκολία του εγχειρήματος που σήμαινε η έλλειψη χρηματοδότησης. «Είπα: ο πάγκος του εργαστηρίου είναι εκεί, δεν έχω παρά να κάνω καλύτερα πειράματα».
«Σκέψου σωστά, και εντέλει αναρωτήσου: “Τι μπορώ να κάνω;” Έτσι δεν σπαταλάς τη ζωή σου», είναι το σύνθημά της.
Αυτή την αποφασιστικότητα, η βιοχημικός την έχει… μεταδώσει μέσω των γονιδίων της: η κόρη της, Σούζαν Φράνσια, αποφοίτησε από το περίφημο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας, αλλά πήρε και χρυσό μετάλλιο στην κωπηλασία με την ομάδα των ΗΠΑ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 και του 2012.
DNA, ο γνωστότερος μεγάλος αδελφός
Στο τέλος της δεκαετίας του 1980 η επιστημονική κοινότητα δεν είχε μάτια παρά για το DNA, το οποίο θεωρούσαν δυνάμει ικανό να μεταμορφώσει τα κύτταρα και, από το σημείο αυτό, να θεραπεύσει ασθένειες όπως ο καρκίνος ή η κυστική ίνωση.
Όμως η Κάταλιν Καρίκο ενδιαφερόταν για τον αγγελιοφόρο RNA, φανταζόμενη ότι είναι ικανός να δώσει στα κύτταρα ένα εγχειρίδιο χρήσης το οποίο θα τους επιτρέψει στη συνέχεια να κατασκευάσουν θεραπευτικές πρωτεΐνες – μια μέθοδος που θα επέτρεπε την αποφυγή τροποποίησης του γονιδιώματος των κυττάρων, η οποία θα ενείχε τον κίνδυνο εισαγωγής ανεξέλεγκτων γενετικών τροποποιήσεων.
Και ο αγγελιοφόρος RNA όμως είχε ορισμένα προβλήματα: προκαλούσε σφοδρές φλεγμονώδεις αντιδράσεις, καθώς από το ανοσοποιητικό σύστημα διαβαζόταν ως εισβολή.
Μαζί με τον εταίρο της στην έρευνα, τον γιατρό ανοσολόγο Ντρου Βάισμαν (Drew Weissman), η Κάταλιν Καρίκο κατάφερε σταδιακά να εισαγάγει μικρές τροποποιήσεις στην δομή του RNA, καθιστώντας το πιο αποδεκτό από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Η ανακάλυψή τους, που δημοσιεύθηκε το 2005, έκανε αίσθηση και έβγαλε (κάπως) την ερευνήτρια από την ανωνυμία.
Στη συνέχεια καταφέρνουν ακόμη ένα επίτευγμα, πετυχαίνοντας να τοποθετήσουν το πολύτιμο RNA τους σε «λιπιδικά νανοσωματίδια», μια επικάλυψη που αποτρέπει την πολύ γρήγορη αποσύνθεση και διευκολύνει την είσοδό τους στα κύτταρα. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν το 2015.
Πέντε χρόνια αργότερα, την ώρα της μάχης του πλανήτη κατά του κορονοϊού, αυτά τα δύο επιτεύγματα βρίσκουν τη σημασία τους. Τα δύο εμβόλια που προορίζονται να σώσουν τον κόσμο βασίζονται στη στρατηγική αυτήν, η οποία συνίσταται στην εισαγωγή γενετικών οδηγιών στον οργανισμό για την εκκίνηση της παραγωγής μιας πρωτεΐνης πανομοιότυπης με την πρωτεΐνη του κορονοϊού, η οποία μπορεί να προκαλέσει ανοσολογική απόκριση.
Η Κάταλιν Καρίκο έχει καταλάβει πλέον σημαντική θέση στο γερμανικό εργαστήριο της BioNTech, το οποίο, σε συνεργασία με την Pfizer, ανέπτυξε το πρώτο εμβόλιο που θα διατεθεί στον Δυτικό κόσμο. Το άλλο εμβόλιο αναπτύχθηκε από την εταιρεία Moderna – όνομα το οποίο σημαίνει «Modified RNA» (τροποποιημένο RNA).
Η πρωτοπόρα βιοχημικός αποφεύγει τις θριαμβολογίες, αλλά διατηρεί μια πικρία στην ανάμνηση των στιγμών όπου αισθανόταν παραγνωρισμένη: γυναίκα, γεννημένη στο εξωτερικό, σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι άνδρες και όπου, μετά το τέλος ορισμένων επιστημονικών διασκέψεων, την ρωτούσαν: «Πού είναι ο προϊστάμενός σας;».
«Σκέφτονταν πάντα, αυτή η γυναίκα με την ξενική προφορά, κάποιον πρέπει να έχει από πίσω, κάποιον πιο ευφυή». Πλέον το όνομά της θα βρίσκεται στη λίστα των υποψηφιοτήτων για βραβείο Νόμπελ.
Καθώς περνούσαν τα χρόνια, η μητέρα της ανησυχούσε που αυτό δεν είχε ακόμη συμβεί. «Της έλεγα: δεν πετυχαίνω ποτέ να πάρω μια ομοσπονδιακή υποτροφία, δεν είμαι κάποια, δεν είμαι καν καθηγήτρια!». Και σε αυτό μητέρα της απαντούσε: «Όμως δουλεύεις τόσο σκληρά!».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ