Σπάνιο εύρημα στον Αθω

«Oταν τα βέλη δεν είναι του πονηρού». Ο εύστοχος τίτλος μιας από τις ανακοινώσεις που διαβάζουμε στο πρόγραμμα του 5ου Επιστημονικού Εργαστηρίου για την έρευνα στο Aγιον Oρος, εξάπτει την περιέργεια. Από τον υπότιτλό της είναι σαφές ότι δεν προσεγγίζει θεολογικά τον λόγο του Απ. Παύλου («επί πάσιν αναλαβόντες τον θυρεόν της πίστεως, εν ω δυνήσεσθε πάντα τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι», Εφ. στ. 16) για την ασπίδα της πίστης απέναντι στους καυστικούς πειρασμούς του πονηρού που μοιάζουν με πύρινα βέλη, αλλά την παρουσία μιας δερμάτινης φαρέτρας με τα 60 βέλη της στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου.
Το πολεμικό αυτό όπλο τουλάχιστον τριών αιώνων βρέθηκε στο παλαιό σκευοφυλάκιο της αγιορείτικης μονής το 2002 κατά τη διάρκεια της αναστήλωσής του. Φαρέτρα και βέλη εντοπίστηκαν ανάμεσα σε άλλα χρηστικά αντικείμενα στη στέγη του κτιρίου, όπου, πιθανότατα, τα είχαν αποθηκεύσει οι μοναχοί.

Το αναπάντεχο εύρημα αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης από τον δρα Αρχαιολογίας Ιωάννη Μπέλλα. Ο γωρυτός ή τοξοθήκη της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου χρονολογείται τον 17ο αιώνα, την περίοδο δηλαδή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η φαρέτρα, εξηγεί ο δρ Μπέλλας, «ως εξάρτημα του τόξου, αποτελούσε τμήμα της πολεμικής εξάρτυσης των Οθωμανών, οι οποίοι υπήρξαν δεινοί τοξότες συνεχίζοντας μια παράδοση στην τοξευτική των λαών της Ανατολής από την αρχαιότητα (Πέρσες, Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Μογγόλοι, Σκύθες)». Αντίστοιχες στην Ελλάδα δεν έχουν εντοπιστεί, παράλληλες όμως ως προς το σχήμα υπάρχουν στα Μουσεία Βιέννης και Καρλσρούης, και σχετίζονται με τη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης το 1683 από τους Οθωμανούς.
Το οθωμανικό πολεμικό όπλο της Μονής Βατοπεδίου βρέθηκε σε άριστη κατάσταση. Η δερμάτινη τοξοθήκη, ύψους 63 εκ., δεν φέρει πολυτελή στοιχεία παρά μόνο μια λιτή διακόσμηση ρόδακα. Τα ξύλινα βέλη, περίπου 64 εκατοστών, διατηρούν τις σιδερένιες αιχμές τους ενώ αρκετά από αυτά σώζουν τμήμα του φτερού τους στο άκρο. Ποικίλα είναι τα σενάρια που θα μπορούσαν να ισχύουν για την ερμηνεία της παρουσίας της φαρέτρας σε αθωνικό μοναστήρι, χωρίς ωστόσο να μπορούν να επιβεβαιωθούν, καθώς τόσο η προέλευση και ο κάτοχός τους όσο και η χρήση του στον Αθω χάνονται στα βάθη των αιώνων.

Άμυνα των μοναχών

Ενα τόξο με βέλη, επισημαίνει ο κ. Μπέλλας «θα μπορούσε να χρησιμοποιείται ως όπλο για την ασφάλεια των μοναχών, το πιθανότερο για αμυντικούς σκοπούς, όπως άλλωστε φανερώνουν και οι τοξικές θυρίδες που υπάρχουν στους πύργους των μονών. Λαμβάνοντας υπόψη τον τόπο εύρεσης και το γεγονός ότι δεν βρέθηκε τόξο, θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελεί αφιέρωμα στο αθωνικό μοναστήρι ή να ήταν προϊόν πειρατικής επιδρομής στη Χερσόνησο του Αθω. Προς το παρόν, κάθε σενάριο είναι ανοιχτό». Αναμφισβήτητα, αποτελεί ένα από τα ιδιαίτερα κειμήλια που φυλάσσονται στην αθωνική πολιτεία δίπλα σε εκκλησιαστικούς και άλλους θησαυρούς, πολλά από τα οποία δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί.

*Της Γιώτας Μυρτσιώτη από kathimerini.gr