Στη Νέα Γωνιά Χαλκιδικής συμβαίνει κάτι μαγικό

Η Νέα Γωνιά Χαλκιδικής είναι μια «μελωδική» γωνιά χάρη στο μεράκι του κατασκευαστή χειροποίητου πιάνου και λατέρνας, Πάνου Ιωαννίδη. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, το μεράκι είναι τέτοιο που ισοδυναμεί με 1000 και παραπάνω ώρες δουλειάς για την κατασκευή του πρώτου και με 750 περίπου για την κατασκευή του δευτέρου αντίστοιχα. Μια τόσο μεγάλη αφοσίωση, προϋποθέτει και μια τεράστια αγάπη για το αντικείμενο, αλλά και έναν τεχνίτη ιδιαίτερο.

Ο Πάνος Ιωαννίδης συνταιριάζει το σύγχρονο με το παλιό, την τεχνολογία με τη σοφία. Παντρεύει τις σπουδές του ως μηχανολόγος στο Πολυτεχνείο του Leicester, στην Αγγλία, με την εξειδίκευση του χορδιστή-τεχνικού πιάνων που απέκτησε από το Piano Technicians Guild, τον μεγαλύτερο και εγκυρότερο οργανισμό χορδιστών στον κόσμο. Ανάμεσα στα δυο, ξεκινά ένα ευφάνταστο one-man show, κατά το οποίο αναλαμβάνει ρόλους απαιτητικούς και λεπτεπίλεπτους. Μεταμορφώνεται σε σχεδιαστή, ξυλουργό, μεταλλουργό, τορναδόρο, λουστραδόρο, αρματωτή που περνά τις χορδές και σε πολλές άλλες ειδικότητες. Μία από αυτές είναι και του «ράφτη» που άλλο πατρόν σχεδιάζει για το κλασσικό παίξιμο και άλλο για το ρομαντικό, το σύγχρονο ή το jazz.

Διαφορετικό «ύφασμα» χρησιμοποιεί για ένα πιάνο σκηνής και διαφορετικό για μουσική δωματίου ή για ηχογράφηση. Έτσι, κόβει και ράβει το πιάνο στα μέτρα του ερμηνευτή και ανάλογα με το σκοπό της χρήσης του. Κάνει το πιάνο προσωπική υπόθεση.

Το ίδιο κάνει και με τον προάγγελό του, τη λατέρνα. Η λατέρνα είναι ένα μικρό πιάνο που αντί να παίζει μουσική μέσω των πλήκτρων, το κάνει μέσω καρφιών που είναι σταμπαρισμένα και καρφωμένα σε έναν περιστρεφόμενο κύλινδρο —κάθε καρφί και νότα. Αν και αγγλικής προέλευσης, από το Μπρίστολ, η όψη της με μιας μας στέλνει για περιπλάνηση στο χρόνο και στα αστικά σαλόνια των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης του 19^ου αιώνα.

Η «φωνή» της, θαρρείς σου απαγγέλει παραμύθι ή σου εξιστορεί το σενάριο μιας παλιάς ελληνικής ταινίας με ‘κουλουράδες’ και λούστρους να εμφανίζονται περιστασιακά στα πλάνα. «Το περίπλοκο αυτό όργανο παρακινούσε τους διαπρεπείς αστούς να χορέψουν βαλς, τανγκό και πόλκες στις πλατείες, ενώ από το μείγμα ευρωπαϊκού και ελληνικού κυλίνδρου δημιουργήθηκε το ιδιαίτερο πολίτικο χαρμάνι. Νέα καρφιά καρφώθηκαν, καινούριες παρτιτούρες γράφτηκαν. Έτσι κι εμείς για να το διασώσουμε γράφουμε σύγχρονες μελωδίες, ενώ παράλληλα αναπτύσσουμε μεγαλύτερη σταθερότητα ήχου και ευκολία παιξίματος».

Κι όμως, αυτή η εξέλιξη κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Η απουσία εξειδικευμένης σχολής και σχετικών εγχειριδίων, κάνει την πρόσβαση στη γνώση του αντικειμένου δύσκολη. Με προσωπική έρευνα και πειραματισμό ο Πάνος Ιωαννίδης καταφέρνει να αναβιώσει μυστικά που ειδάλλως κινδυνεύουν να καλυφθούν για πάντα από το εκφυλιστικό πέπλο της ταχύτητας και της μεγάλης βιομηχανίας. Αποσυναρμολογεί ένα παλιό όργανο, κατανοεί, μαθαίνει και εξελίσσεται. Με δέος και συγκίνηση παραδέχεται την ευφυΐα των παλιών τεχνιτών που κάθε φορά ξεδιπλώνεται μπροστά του.

Δέος και συγκίνηση πλημμυρίζουν και τον επισκέπτη μόλις περάσει την επιγραφή «Εργαστήριο κλειδοκυμβάλων και κυλινδρικών οργάνων» και εισέλθει στο χώρο εργασίας του οργανοποιού. Δεξιά, μια σειρά από ακαταλαβίστικα μηχανήματα, εργαλεία και ημιτελή υλικά κατακλύζουν το χώρο. Η μυρωδιά του ξύλου κατακλύζει την ατμόσφαιρα. «Είναι βασικό υλικό» εξηγεί, καθώς με βλέπει να οσφραίνομαι τον αέρα και συνεχίζει επεξηγώντας μου την ιδιαιτερότητα του ηχείου στα πιάνα του:

«Είναι η καρδιά του πιάνου. Παραδοσιακά κατασκευάζεται από ακριβή επιλεγμένη ερυθρελάτη. Η επιλογή του δέντρου γίνεται επί τόπου στις βόρειες δυτικές ακτές του Καναδά. Πρόκειται για δέντρα άνω των 600 ετών που μετά από 5 χρόνια αργής φυσικής ξήρανσης σε ειδικές συνθήκες είναι έτοιμα να θεμελιώσουν ένα μοναδικό χειροποίητο πιάνο. Πρωτοσχεδιάσα και τοποθετήσα ένα νέο είδος ηχείου που μοιάζει με βεντάλια και με κάθε της φύσημα απελευθερώνει την ακουστική ενέργεια ενός πολλαπλού συστήματος ηχείων».

Στόμα και μάτια ανοίγουν έκπληκτα!

Από τα παλιά πιάνα διαφυλάσσει το μεταλλικό-μαντεμένιο κομμάτι που κρατά τις χορδές τεντωμένες, όχι σα φόρο τιμής στους παλιούς, αλλά για να το χρησιμοποιήσει σε επόμενες κατασκευές. «Είναι το μοναδικό κομμάτι του οργάνου που δε φθείρεται, αλλά σαν το γιαπωνέζικο σπαθί γίνεται όλο και πιο ανθεκτικό».

Το ρομαντικό φαντασιακό διεγείρεται ακόμη περισσότερο όταν προχωράμε αριστερά, στον εκθεσιακό χώρο, και αντικρίζω τα έτοιμα πιάνα και τις λατέρνες. Στις τελευταίες —αυτά τα κουτιά όπου παράδοση, κουλτούρα και αισθητική εναγκαλίζονται— ο Πάνος δε βρίσκει μουσειακή αξία, αλλά τη σαγήνη της μηχανικής τους πολυπλοκότητας.

Η λατέρνα ήταν εκείνη που τον μάγεψε τα πρώτα 15 χρόνια της καριέρας του και σταδιακά, αναζητώντας το χρυσό ήχο, οδηγήθηκε στο πιάνο. «Η λατέρνα δημιουργήθηκε πριν από 200 χρόνια και ουσιαστικά πρόκειται για το πρώτο αυτόματο πιάνο που οδήγησε στο σύγχρονο αυτόματο πιάνο». Και με τη διαπίστωση αυτή, πατάει μια επιλογή στο iPad, ενεργοποιεί το σύστημα Player μέσω WiFi, και τα πλήκτρα στο μπροστινό μας πιάνο ξεκινούν να αναδίδουν βελούδινες μελωδίες μέσα σε έναν χώρο απίστευτης ακουστικής! «Το τοποθετούμε σε όλα τα δικά μας χειροποίητα πιάνα και επεκτείνουμε την μουσική μας βιβλιοθήκη με εξαιρετικούς Έλληνες μουσικούς».

Αν η δυναμική παλέτα των δύο μουσικών οργάνων μοιάζει πολυδιάστατη και πολύχρωμη, τότε ο Πάνος Ιωαννίδης είναι σίγουρα ο κατάλληλος για να σχεδιάσει και να χρωματίσει. Είναι εκείνος που μπορεί να ζωγραφίσει τον μουσικό τόνο και να μας τον παρουσιάσει μέσα από τις αποχρώσεις ενός ηλιοβασιλέματος. Εκείνος, που μπορεί να μας καθοδηγήσει στην εξερεύνησή του και να μας εξοικειώσει με τις εντάσεις και τις συχνότητες της νότας και της αρμονικής.

Αυτήν την εναλλακτική εμπειρία μπορεί με λίγη τύχη να τη βιώσεις δωρεάν αν εκδηλώσεις το ενδιαφέρον σου μέσω τηλεφώνου και μπεις στη λίστα των προσκεκλημένων. Επίσης, μία φορά το χρόνο, όσο χρειάζεται για να κατασκευαστεί ένα άριστο πιάνο, πραγματοποιείται συναυλία στο χώρο του με καλεσμένους του πελάτη, τους συγχωριανούς και άλλους ενδιαφερόμενους.

Αυτήν τη περίοδο ετοιμάζει ένα καινούριο πρότζεκτ που λέγεται «4 εποχές, 4 πιάνα». Εδώ, έχουμε το καλοκαιρινό πιάνο που απεικονίζει τη θάλασσα της Χαλκιδικής και είναι φτιαγμένο από χρυσό, πλατίνα και φίλντισι, υλικά που χρησιμοποιούσαν οι τεχνίτες ακόμη από το Μεσαίωνα. Αυτά αποτελούσαν την υπογραφή τους. Το ίδιο ισχύει και για μένα. Έπεται το χειμωνιάτικο και συμβολίζει την κλιματική αλλαγή και το λιώσιμο των πάγων. Κυρίαρχο υλικό, το υγρό γυαλί. Αντίστοιχα, υπάρχουν σχέδια για το φθινόπωρο και την άνοιξη.