Η βαρβαρότητα της Eldorado και τα αρχαία των Σκουριών

Άρθρο της Κ.  Μάλαμα – Βουλευτή Χαλκιδικής ΣΥΡΙΖΑ

Μία διάσταση του αγώνα κατά της εξόρυξης χρυσού στην Χαλκιδική είναι κι εκείνη της διάσωσης κι ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων που υπάρχουν στις Σκουριές. Το θέμα των αρχαιοτήτων των Σκουριών δεν έχει προβληθεί όσο άλλα ζητήματα που σχετίζονται με το πρόβλημα των εξορύξεων, όπως είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις ή οι οικονομικές συνέπειες σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους της Χαλκιδικής. Όμως, το θέμα του αρχαιολογικού χώρου των Σκουριών είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της βαρβαρότητας της εταιρίας που διενεργεί τις εξορύξεις. Βαρβαρότητα που ασκείται και σε συμβολικό, αλλά και σε πραγματικό επίπεδο. Και προς τα αρχαία δηλαδή, αλλά και προς τους ανθρώπους που προτάσσουν την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς το μεγάλο κάδρο που αφορά στην διαχρονική στάση των χρυσωρύχων, αλλά και μερίδας των υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για την διάσωση κι ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου στην Βορειοανατολική Χαλκιδική. Η περιοχή αυτή αποτέλεσε σημαντικό τμήμα της Αρχαίας Μακεδονίας. Εκτός από γενέτειρα του Αριστοτέλη, η περιοχή φιλοξενούσε μεγάλες μακεδονικές πόλεις όπως τα Στάγιρα, την Άκανθο, την Άσσα, το Νέπωσι. Υπήρχε επίσης ένα σημαντικό κέντρο μεταλλουργίας της Σκουριές, αντίστοιχου οικονομικού βεληνεκούς του αρχαίου Λαυρίου, με εγκατεστημένη και σταθερή ανθρωπογενή δραστηριότητα. Την ίδια στιγμή, σε ολόκληρη την Βορειοαναντολική Χαλκιδική υπάρχουν πάνω από 35 σημαντικοί χώροι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, οι οποίοι συστηματικά υποβαθμίζονται από την εταιρία που διενεργεί τις εξορύξεις και δυστυχώς κι από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες της περιοχής. Εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία η μόνιμη επωδός των χρυσωρύχων είναι ότι τα αρχαία στις Σκουριές “δεν είναι δα και η Ακρόπολη”.

Η βαρβαρότητα απέναντι στα αρχαία βρίσκει την κορύφωσή της στον αρχαιολογικό χώρο των Σκουριών. Στο σημείο ακριβώς που η εξορυκτική εταιρία θέλει να δημιουργήσει το ανοικτό όρυγμα εξόρυξης χρυσού υπάρχει ο χώρος της αρχαίας μεταλλουργίας, με αρχαία κτίσματα εγκατάστασης δραστηριότητας, αλλά και με μοναδικούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς αρχαίας μεταλλείας, δηλαδή κατάλοιπά στοών και αρχαίες σκωρίες. Στην περίμετρο του καταστροφικού open pit που θέλει να δημιουργήσει η εταιρία υφίστανται επίσης τουλάχιστον δύο ακόμα εντοπισμένοι αρχαιολογικοί χώροι και ακόμα 34 σε περίμετρο 6 χιλιομέτρων.

Το 2006 η εφορία αρχαιοτήτων στη Χαλκιδική είχε αντιταχθεί σθεναρά στα σχέδια για καταστροφή των αρχαιοτήτων προς όφελος της εξόρυξης χρυσού. Η ξεκάθαρη θέση τότε της οικείας εφορίας αρχαιοτήτων δυστυχώς ανατράπηκε αργότερα κι έκτοτε, σιγά σιγά, το Υπουργείο Πολιτισμού διολισθαίνει στην βαρβαρότητα της Eldorado. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η στροφή της στάσης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το οποίο το 2015 είχε γνωμοδοτήσει την διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου των Σκουριών στη θέση τους, ενώ πριν από λίγες ημέρες ανέτρεψε την γνωμοδότησή του και εισηγήθηκε την μεταφορά και κατάχωση των αρχαιοτήτων. Για να συμβεί αυτή η μεταστροφή βέβαια χρειάστηκε η αλλαγή της σύνθεσης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Με την ίδια σύνθεση το ΚΑΣ επέτρεψε τους ουρανοξύστες στο Ελληνικό κι ενδέχεται να επιτρέψει και την μεταφορά της “Πομπηίας της Θεσσαλονίκης”, τα αρχαία δηλαδή που βρέθηκαν στο σταθμό της Βενιζέλου.

Εκτός, όμως από την διοικητική βαρβαρότητα της δεξιάς ανάπτυξης, υπάρχει και η βαρβαρότητα της Eldorado Gold που σοκάρει. Το 2015 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, εκτός από την απόφαση της παραμονής του αρχαιολογικού χώρου των Σκουριών στη θέση του αποφάσισε επίσης και την διενέργεια αυτοψίας στον αρχαιολογικό χώρο, μετά από σοβαρές καταγγελίες για κακοποίηση και βανδαλισμό των αρχαίων από την εταιρία. Πράγματι, από τα συμπεράσματα της αυτοψίας κι από σχετικό φωτογραφικό υλικό φαίνεται ότι μπαζώθηκαν οι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί των Σκουριών και βανδαλίστηκαν τα αρχαία, ώστε να “κρυφτούν” από την υποχρέωση για αρχαιολογική ανασκαφή.

Το ερώτημα που τίθεται αυτή τη στιγμή, μετά από την ανατροπή της γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου είναι πως θα διασωθούν οι αρχαιολογικοί χώροι στις Σκουριές. Η γνωμοδότηση αυτή δεν είναι δεσμευτική για το υπουργείο Πολιτισμού και θα πρέπει τώρα εκείνο να δράσει με γνώμονα την επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά και τις συνταγματικές επιταγές για την προστασία του αρχαιολογικού πλούτου. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, ο οποίος συμμετείχε στην προσπάθεια για προστασία του αρχαιολογικού χώρου των Σκουριών έδωσε από την πρώτη στιγμή την μάχη των επιστημονικών επιχειρημάτων. Τα αρχαία, όπως υπογραμμίζουν οι αρχαιολόγοι, θα πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους και κάθε προσπάθεια μεταφοράς τους θα σημάνει την καταστροφή τους, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το φυσικό και γεωμορφολογικό περιβάλλον της περιοχής. Αντίστοιχη μάχη έδωσε κι η τοπική κοινωνία της Χαλκιδικής, ζητώντας την δημιουργία ενός μεγάλου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου, στα πρότυπα του αρχαιολογικού χώρου του Λαυρίου, ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοχλός πραγματικής ανάπτυξης. Η θέση αυτή ήταν άλλωστε κάποτε και η θέση των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, προτού αυτή αλλοιωθεί, δυστυχώς, από πολιτική χειραγώγηση.

Η μάχη, λοιπόν, για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων των Σκουριών και της Χαλκιδικής γενικότερα θα πρέπει να δοθεί μαζί με την μάχη για την προστασία των αρχαίων στο Ελληνικό και στο Μετρό της Θεσσαλονίκης. Αυτή η μάχη είναι μάχη για τον πολιτισμό, μάχη ενάντια στη βαρβαρότητα των εξορύξεων, ενάντια στην βαρβαρότητα μιας ανάπτυξης λατινοαμερικάνικου τύπου.