Τριλογία Qatsi είναι ένα άτυπο όνομα που δίνεται σε μια σειρά τριών ταινιών παραγωγής των Godfrey Reggio και Philip Glass. Τα ονόματα των ταινιών είναι στη γλώσσα των Ινδιάνων “Χόπι”.
Χόπι: Ινδιάνικη φυλή, που κατοικεί στα οροπέδια της Αριζόνα. Ζουν μια καθαρά αγροτική ζωή με πλούσια τελετουργικά έθιμα και (κατά μια θεωρία) στους μύθους των Χόπι συναντάμε πολλές ομοιότητες με τους αρχαιοελληνικούς μύθους.
KOYAANISQATSI. life out of balance (1983)
Koyaanisqatsi στη γλώσσα της ινδιάνικης φυλής των Χόπι σημαίνει: «ζωή έξω από κάθε ισορροπία και μέτρο».
Το Koyaanisqatsi είναι μια παραγωγή του Φράνσις Φορτ Κόππολα σε μουσική Φίλιπ Γκλας και σκηνοθεσία Γκόντφρεϊ Ρέτζιο: πρόκειται για μια ταινία σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου. Παίχτηκε για πρώτη φορά το 1983 αποτέλεσε μια καινοτομία στον παγκόσμιο κινηματογράφο, επηρεάζοντας τη μετέπειτα πορεία του. Η σύζευξη μουσικής και κινούμενης εικόνας που εξιστορεί την ίδια τη ζωή χωρίς την ανάγκη «ηθοποιών» ή διαλόγων παραμένει μέχρι σήμερα πρωτοποριακή. Τα μηνύματα της ταινίας για την αλλοτρίωση της φύσης και του ανθρώπου από τα «επιτεύγματα» του σύγχρονου πολιτισμού και τις αλόγιστης βιομηχανικής ανάπτυξης, παραμένουν όσο ποτέ επίκαιρα στις αρχές του 20ου αιώνα.
Στο ιδιότυπο αυτό ντοκιμαντέρ του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο, ο πλανήτης αλλάζει ραγδαία πρόσωπο μέσα από εικόνες συγκλονιστικής υποβολής. Ανώνυμοι άνθρωποι κινούνται μαζικά, σαν υπνωτισμένες ορδές εντόμων, άλλοτε ρέοντας κατά μήκος των πεζοδρομίων και άλλοτε γλιστρώντας πάνω σε κυλιόμενους διαδρόμους σουπερμάρκετ ή αεροδρομίων. Κάποιες στιγμές θυμίζουν σάρκινα άνθη των μνημειακών κατασκευών από μέταλλο, τσιμέντο και γυαλί. Λεωφόροι ξέφρενης κίνησης φωσφορίζουν σαν λέιζερ ζωγραφικής του Τζάκσον Πολοκ. Σε ένα νέο είδος αυτόματου παγκοσμίου πολέμου, πύρινα αυτοκίνητα σφεντονίζοντας προς και από την καρδιά των πόλεων. Όταν ξημερώνει ανθρώπινα βλέμματα βουλιάζουν στο κενό σαν καταθλιπτικά σήματα του τίποτα. Το πλάνο ανοίγει. Σύννεφα ξεδιπλώνονται βίαια στον ορίζοντα. Η σκιά τους τρέχει σε σαβάνες και ερήμους σαν φράκτολ σχέδιο σε οθόνη υπολογιστή. Στην παράξενη αυτή ταινία δεν υπάρχουν ηθοποιοί, ούτε διάλογοι ή δράση με τη θεατρική έννοια του όρου. Μόνο τα απρόσμενα ταξίδια της κάμερας, οι επιταχύνσεις και οι επιβραδύνσεις των πλάνων, το ιλιγγιώδες μοντάζ των εικόνων που θυμίζουν όνειρα ή παραίσθηση και, φυσικά, η μουσική.
Ακολουθώντας -ή και γεννώντας- τον ειρμό των εικόνων, η μουσική του Φίλιπ Γκλας επιταχύνεται, επιβραδύνεται ή σιωπά λες και ασκεί μινιμαλιστικά έναν υποδειγματικό χάι-τεκ υπνωτισμό για τις κοινωνικοπολιτικές ανάγκες του εικοστού πρώτου αιώνα. Άλλοτε με βιβάλντια υποβολή και άλλοτε με βαγκνερική υποβολή ο πολυεθνικός ήχος της μουσικής του πρώτα μουδιάζει τις αισθήσεις και το νου μας και μετά ακονίζει υπογείως, τις ευαισθησίες μας.
Το Κογιανισκάτσι, ως οπτικοακουστικό έργο τέχνης, παραμένει ένα από τα πιο ιδιόρρυθμα ντοκιμαντέρ του σύγχρονου κινηματογράφου. Παίζει αφοπλιστικά με το χρόνο και την ύλη, με την ταχύτητα και τη σιωπή, με το μυστικισμό και τη χαύνωση, με το όνειρο και τον εφιάλτη. Είναι μια ανησυχητική σύλληψη, ένας παράδοξος χρησμός, μια μεταφυσική αλληγορία.
Τουλάχιστον στο βαθμό που αποθανατίζει το άψυχο ακριβώς τη στιγμή που «μιλά», «χειρονομεί», «εμψυχώνεται» και το ζωντανό τη στιγμή που σιωπά, παγώνει, ερημώνεται. Στον πλανήτη Κογινισκέντσι ο άνθρωπος δε βλέπει, δεν ακούει, δεν επικοινωνεί. Μοιάζει φρικτά ενσωματωμένος στις αυτόματες δίνες ενός κουρδιστικού κόσμου, τον οποίο ο ίδιος έχει πλάσει.
POWAGGATSI. life in transformation (1988)
Powaggatsi στη γλώσσα της ινδιάνικης φυλής των Χόπι σημαίνει: “Παρασιτικός τρόπος ζωής” ή “ζωή στη μετάβαση”
Το δεύτερο μέρος της περίφημης, αποκαλυπτικής τριλογίας «qatsi» του σκηνοθέτη σεναριογράφου Γκόντφρεϊ Ρέτζιο αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς σε όλο τον κόσμο γιατί πολύ απλά είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά οπτικοακουστικά θεάματα που έγιναν ποτέ! Συνδυάζοντας εκθαμβωτική κινηματογράφηση με την εξαιρετική μουσική του βραβευμένου συνθέτη Φίλιπ Γκλας, το Powaqqatsi είναι μια ταινία που κόβει την ανάσα λειτουργώντας σε πολλά επίπεδα συναισθηματικό, πνευματικό και αισθητικό. Τολμηρό, στοιχειωμένο και επικό το ιδιόμορφο αυτό φιλμ θέτει σε αμφισβήτηση οτιδήποτε νομίζουμε ότι γνωρίζουμε για τη σύγχρονη κοινωνία. Αντιπαραθέτοντας στις εικόνες αρχαίων πολιτισμών εκείνες της σύγχρονης ζωής, το Powaqqatsi εικονογραφεί εύστοχα το τίμημα που πληρώνει η ανθρωπότητα για την πρόοδό της. Απευθυνόμενο τόσο στο μυαλό, όσο και την ψυχή αποτελεί μια αληθινά καθηλωτική εμπειρία.
NAQOYQATSI. life as war (2002)
Na-qoy-qatsi: Στη γλώσσα των Ινδιάνων, Χόπι σημαίνει – αλληλοεξοντώνοντας πολλές ζωές – Ζωή όπου ο ένας σκοτώνει τον άλλον – Πόλεμος ως τρόπος ζωής.
Το «NAQOYQATSI», μια ταινία χωρίς λόγια, ενώνει τη δύναμη της εικόνας και της μουσικής. Εικόνες κυλούν απαλά πάνω στην οθόνη με τη συνοδεία της μαγευτικής μουσικής του Φίλιπ Γκλας, στην οποία κυριαρχεί η παθιασμένη ερμηνεία ενός βιολοντσελίστα.
Παρόμοια με τη δομή ενός κονσέρτου, το «NAQOYQATSI» ξετυλίγεται σε τρεις κινήσεις: Η κίνηση ένα εξερευνά τον καλωδιακό κόσμο μαζί με τη συνεχιζόμενη μετάβαση από την ανθρώπινη γλώσσα σ’ έναν κώδικα αριθμών και συμβόλων. Η κίνηση δύο διερευνά τους χώρους των αθλητικών αγώνων, του ανταγωνισμού και των κάθε είδους παιχνιδιών, τα οποία φέρνουν τους ανθρώπους σε σημεία εξάρτησης απ’ αυτά. Η κίνηση τρία ξεκινά ένα ταξίδι μεγάλων ταχυτήτων μέσα σ’ έναν αιώνα, ο οποίος μας επιβάλλει απάνθρωπα ωράρια ζωής, με αποτέλεσμα να χάνουμε τη ζωή μας.
Το «NAQOYQATSI» είναι μια εικόνα του σημερινού μας κόσμου. Είναι σαν η μεγάλη οθόνη να μετατρέπεται σ’ έναν καθρέφτη και να βλέπεις μέσα σ’ αυτόν όλα αυτά που «λες» ότι σου κάνουν τη ζωή σου καλύτερη ή όλα αυτά, που σου προσφέρουν ευχαρίστηση και στο τέλος σου γίνονται εξάρτηση. Χρησιμοποιούμε την τεχνολογία ή μας μεταμορφώνει σιγά – σιγά, χωρίς, όμως, να το συνειδητοποιούμε;
Ποιο είναι το τίμημα, που πρέπει να πληρώσουμε γι’ αυτήν την ασταμάτητη επιδίωξη της τεχνολογικής ευτυχίας;
Αν είμαστε τόσο απασχολημένοι μέσα σ’ ένα 24ωρο ασταμάτητης κίνησης, μέσα σε μια ζωή που έχει αλλοιωθεί από τον τεχνολογικό παράγοντα, τότε, πώς μπορούμε να δούμε πώς είναι αυτή η ζωή και, κυρίως, τι επίδραση έχει πάνω μας;
Ισως μέσα σ’ έναν κόσμο που τρέχει χωρίς να βλέπει, αλλά μόνον να υπολογίζει, οι μάχες του μέλλοντος θα είναι από τον άνθρωπο ενάντια στο κομπιούτερ.
Ισως σε μερικά χρόνια να καταργηθούν οι λέξεις και να μιλάμε με αριθμούς και η ανθρώπινη φύση να μεταλλαχτεί σε κάτι που δεν έχει ανάγκη το συναίσθημα, αλλά μόνον τη γρήγορη ικανοποίηση. Ισως οι πρώτες λέξεις που θα μαθαίνουν τα παιδιά είναι ανταγωνισμός, νίκη, δόξα.
«NAQOYQATSI», μια ταινία χωρίς λέξεις, αλλά, όπως λένε, όσο αξίζει μια εικόνα δεν αξίζουν χίλιες λέξεις.
Ο σκηνοθέτης Γκόντφρεϊ Ρέτζιο καταπιάνεται με την εικόνα: «Η εικόνα έχει φτάσει στο σημείο να είναι πανταχού παρούσα. Εχει τρομακτικό έλεγχο και εξουσία πάνω μας. Αυτό που γινόμαστε χωρίς αμφιβολία είναι αυτό που βλέπουμε», λέει ο ίδιος.
Η ταινία «NAQOYQATSI» δεν έχει διάθεση να κριτικάρει, απλά παραθέτει εικόνες με εξαιρετική μουσική. Αφήνει εμάς να δούμε και να κάνουμε τη δική μας αυτοκριτική.
Η επίσημη ιστοσελίδα της τριλογίας Qatsi: www.koyaanisqatsi.org
Πηγές: www.worldlingo.com, www2.rizospastis.gr, www.koinotopia.gr
