Υπάρχουν δύο εκδοχές για τη γέννηση αυτού του ψευδώνυμου. Η μία μας πηγαίνει στην εποχή που η δημοσιογραφία είχε μια πιο «λόγια» βάση, και οι επαγγελματίες του κλάδου ήταν κατά βάση λογοτέχνες που έγραφαν άρθρα για τον Πειραιά.
Η δεύτερη εκδοχή είναι λίγο πιο «πεζή» και προβλέψιμη, και βασίζεται κυρίως στην οπαδική καζούρα. Ας εξετάσουμε και τις δύο, και ας επιλέξουμε την πιο ρεαλιστική.
Σύμφωνα με τον Στέφανο Μίλεση, συγγραφέα και έμπειρο χρονογράφο της πόλης του Πειραιά, ο «γαύρος» προέρχεται από τον «γαβριά». Θα εξηγήσουμε, με τη βοήθεια αποσπάσματος συνέντευξης του στην εφημερίδα «Φως». Αφηγείται εκεί, για τη δημοσιογραφία στις αρχές του 20ου αιώνα.
«Εκείνη την εποχή συνωστίζονταν στο λιμάνι χιλιάδες παιδιά, χαμίνια. Οι πολύτεκνοι δεν μπορούσαν να θρέψουν πολλά στόματα και τα παιδιά αναζητούσαν μια πόλη που θα τους έδινε ευκαιρίες. Και ποια πόλη ήταν τότε το «Ελ Ντοράντο»; Ο Πειραιάς. Με το λιμάνι και τη βιομηχανία.
Υπήρχε παιδική εργασία. Από ηλικία 6 χρόνων δούλευαν στα υφαντουργεία, στα νηματουργεία, την ελαιουργία, τη βιοτεχνία και το θεωρούσαν φιλανθρωπία να προσφέρουν δουλειά σε παιδιά. Από εκεί γεννήθηκαν και οι μπακαλόγατοι, τους περιμάζευαν από τα λιμάνια, από τα καφάσια όπου κοιμόντουσαν, από τις ψαροκασέλες.
Από εκεί βγήκε η έκφραση ψαροκασέλα, από τα άδεια κιβώτια του λιμανιού. Τους προσέφεραν εργασία, στέγη, φαγητό στα μπακάλικα. Αυτά τα χιλιάδες παιδιά ήταν ένα εντυπωσιακό θέαμα. Όποιος ερχόταν με το πλοίο στον Πειραιά έβλεπε χιλιάδες φτωχά περιπλανώμενα παιδιά. Γι’ αυτό ο Πειραϊκός Σύνδεσμος είχε σχολές απόρων παιδιών.
Γι’ αυτό υπήρχαν στον Πειραιά τα ορφανοτροφεία, το Χατζηκυριάκειο που ήταν θηλέων και το Ζάννειο που ήταν αρρένων. Στους λογοτέχνες δεν άρεσε η έκφραση «αλητόπαιδες», ούτε «χαμίνια» που τους έλεγε ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος.
Τα αποκάλεσαν γάβρους γιατί ήταν μικροί γαβριάδες. Ο γαβριάς ήταν ο μικρός ήρωας των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκώ. Και φορούσε τραγιάσκα, όπως τα μικρά παιδιά του Πειραιά. Και με τα χρόνια ο γαβριάς έγινε γάβρος.
Αν ψάξουμε τις προπολεμικές εφημερίδες έως το 1939, όλα τα παιδιά του Πειραιά τα έλεγαν γαβριάδες. Δεν θα έβγαινε, εξάλλου, η έκφραση από το ψάρι γαύρος, επειδή έτρωγαν αυτό το φτηνό ψάρι. Τότε δεν τον έλεγαν γαύρο, αλλά αντζούγια. Δεν είχαν ψυγεία να τον διατηρήσουν και τον έβαζαν στο αλάτι και τον έκαναν αντζούγια».
Γαύροι όπως «παγώνια»;
Σύμφωνα με σχετικό λήμμα της Βικιπαίδειας, ετυμολογικά, το ψευδώνυμο των οπαδών του Ολυμπιακού φαίνεται πως έχει διπλή προέλευση. Προέρχεται από το «γαυριάς ή γαύρος», που ονομάζεται το άλογο που είναι έτοιμο για αγώνα και μεταφορικά εκείνοι που υπερηφανεύονται (το ουσιαστικό γαυρίαμα σημαίνει αλαζονεία) και κορδώνονται για μαγκιά αλλά και τις επιδόσεις του στο κρεβάτι.
Ο Καρυωτάκης σε έργο του ανέφερε: «γίνονται και οι γέροι, γαύροι». Υπάρχει ακόμη και στα Αρχαία Ελληνικά το επίθετο ο/η γαύρος, το γαύρον που σημαίνει ο επαιρώμενος, ο ανδρείος, ο αγέρωχος και το ρήμα γαυριάω (υπερηφανεύομαι, επαίρομαι).
Υπάρχει τέλος, και η εκδοχή του αστικού μύθου, πως κατά τη διάρκεια ντέρμπι στη δεκαετία του ’60 στο γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης, οπαδοί του Παναθηναϊκού υποδέχτηκαν τους αντίστοιχους του Ολυμπιακού με ψαροκασέλες γεμάτες γαύρο, που είχαν κλέψει στο λιμάνι, ίσως και για εκδίκηση που εκείνοι τους φώναζαν «βάζελους», για να τους τρολάρουν για τη μπριγιαντίνη που φορούσαν στα μαλλιά τους.
Αυτή η μάλλον μυθική εκδοχή δεν φαίνεται να υφίσταται στην πραγματικότητα, καθώς, ειδικότερα κατά την προπολεμική εποχή δεν υπήρχε αυτό που σήμερα λέμε «φτηνό ψάρι» και επίσης δεν υπήρχαν ψυγεία (ήρθαν στην Ελλάδα μέσα στη δεκαετία του ’60 και αποτελούσαν gadget πολυτελείας), οπότε οι περισσότεροι καταναλωτές έκαναν παστό το ψάρι για να κρατήσει λίγες μέρες στην κουζίνα.
Ο παστός γαύρος προπολεμικά, λεγόταν αντζούγια. Οι περίφημες και γνωστές αντζούγιες όπως και οι παστές σαρδέλες ήταν στον Πειραιά εδέσματα που συνόδευαν την κατανάλωση ρετσίνας.
Οπότε;
Ήταν τα φτωχόπαιδα του Πειραιά που έβγαιναν στη βιοπάλη για να σώσουν την οικογένεια τους από την πείνα και τον μαρασμό, οι γαβριάδες του Πειραιά;
Πιστεύουμε πως μπορούμε να βρούμε έναν κοινό τόπο ανάμεσα στην ιστορική αλήθεια του κυρίου Μίλεση και στην καζούρα των οπαδών; Ήταν οι γαβριάδες του Πειραιά, που όταν παρατάχθηκαν στο γήπεδο για να παίξουν κόντρα στους Παναθηναϊκούς, την ομάδα που εκπροσωπούσε την αστική τάξη των Αθηνών, γνώρισαν το «τρολάρισμα» από τους αντιπάλους, που τους θύμισαν την ταπεινή τους καταγωγή, και (ίσως) τη συνέδεσαν και με το ταπεινό αυτό, μικρό ψαράκι, που τρώμε ως μεζέ με τη ρετσίνα;
Η αλήθεια κρύβεται στις δύο αμέσως προηγούμενες παραγράφους.
*Με στοιχεία από το fosonline.gr
Πηγή: reader.gr