Στους Γκέρντον και Γιαμανάκα το Νομπέλ Ιατρικής

Ο Ιάπωνας Σίνγια Γιαμανάκα και ο Βρετανός Τζον Γκέρντονβραβεύονται με το Νομπέλ Ιατρικής 2012 για την έρευνά τους στον τομέα του πυρηνικού αναπρογραμματισμού, μίας τεχνικής που επιτρέπει την μετατροπή των ενηλίκων κυττάρων σε βλαστοκύτταρα, ικανά να σχηματίσουν κάθε είδους ιστού του ανθρωπίνου σώματος.

“Οι ανακαλύψεις τους έφεραν επανάσταση στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσονται τα κύτταρα και οι οργανισμοί”, αναφέρει στην ανακοίνωσή της η επιτροπή Νομπέλ.

Οι δύο ερευνητές βραβεύονται “για την ανακάλυψή τους ότι τα ενήλικα κύτταρα μπορούν να αναπρογραμματισθούν για να γίνουν πλειοδύναμα“ (ικανά να μετατραπούν σε διάφορα είδη κυττάρων), αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Το 1962, ο Βρετανός Γκέρντον, που γεννήθηκε το 1933, ανακάλυψε ότι ο κώδικας του DNA σε ένα κύτταρο ενήλικου βατράχου περιέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την μετατροπή του κυττάρου σε όλα τα είδη κυττάρων.

Το 2006, ο Ιάπωνας Γιαμακάνα, 50 ετών, ανακάλυψε ότι τα ενήλικα κύτταρα ποντικών μπορούν να αναπρογραμματισθούν για να γίνουν βλαστοκύτταρα. Ο ιάπωνας καθηγητής τιμήθηκε το 2009 με το βραβείο Lasker και φέτος με το Βραβείο Millennium Technology.

Στον ιατρικό κόσμο είναι γνωστό ότι τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα είναι μεγάλης σημασίας στην έρευνα για τη θεραπεία πολύ σοβαρών ασθενειών.

Ωστόσο, το θρησκευτικό, ηθικό και πολιτικό κόστος είναι πολύ μεγάλο, καθώς οι συντηρητικότεροι κύκλοι θεωρούν ότι η αφαίρεση βλαστοκυττάρων από έμβρυα ισοδυναμεί με την θυσία μίας ζωής.

Όταν ο 50χρονος σήμερα καθηγητής Γιαμανάκα του Πανεπιστημίου του Κιότο κατόρθωσε το 2006 να παράξει τα πρώτα αυτά βλαστοκύτταρα από ενήλικα κύτταρα, το επίτευγμα χαιρετίστηκε από το Βατικανό και από τους συντηρητικότερους ηγέτες του πλανήτη, όπως ο Τζορτζ Μπους.

Συγκεκριμένα, τα βλαστοκύτταρα αυτά προέρχονται από ενήλικα κύτταρα τα οποία έχουν περάσει από κάποιο είδος “θεραπείας ανανέωσης”. Διότι αυτά τα κύτταρα, όταν ενηλικιωθούν, έχουν πλέον συγκεκριμένη λειτουργία και δεν μπορούν να μεταβληθούν.

Η θεραπεία του καθηγητή Γιαμανάκα και της ομάδας του, που αποτελείται από ένα κοκτέιλ γονιδίων, επέτρεψε την επιστροφή των ενήλικων κυττάρων στο στάδιο των εμβρυικών βλαστοκυτράρων που δεν έχουν αποκτήσει ακόμη συγκεκριμένες λειτουργίες.

“Εάν η έρευνα για τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα είναι το μόνο μέσον για να βοηθήσουμε ασθενείς, τότε πιστεύω ότι οφείλουμε να το κάνουμε. Αλλά ταυτόχρονα, και αυτό είναι ένα φυσικό συναίσθημα, θέλω να αποφύγω τη χρήση ανθρώπινων εμβρύων. Αυτά τα έμβρυα δεν είναι σαν τα κύτταρα του δέρματος, για τον λόγο αυτόν κάνουμε αυτό που κάνουμε”, είχε δηλώσει το 2006 ο καθηγητής Γιαμανάκα.

Τα βλαστοκύτταρα θεωρούνται κρίσιμης σημασίας στη θεραπεία ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι διάφοροι τύποι διαβήτη και εκφυλιστικές νευρολογικές νόσοι όπως η Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντικατάσταση κυττάρων, ιστών ή και οργάνων.

Παρά τις προόδους που έχουν καταγραφεί και την επίλυση του ηθικού ζητήματος, ο καθηγητής Γιαμανάκα παραμένει επιφυλακτικός: “θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε την ικανότητα δημιουργίας της ζωής (με τη μέθοδο αυτή), άρα βρισκόμαστε ενώπιον ενός νέου ζητήματος ηθικής”.

Η αντίδραση των δύο βιολόγων

Ερωτηθείς από το δημόσιο σουηδικό ραδιοσταθμό, ο βρετανός βιολόγος δήλωσε πως είναι “έκπληκτος και απέραντα ευγνώμων για το γεγονός ότι μια δουλειά που είχε γίνει πριν από τόσο πολύ καιρό ανταμείβεται”.

Όπως πρόσθεσε, είναι “πολύ ευγνώμων που αναγνωρίσθηκε ταυτόχρονα με τον (Σίνγια Γιαναμάκα), ο οποίος έχει κάνει μια φανταστική δουλειά”.

Ο Γκέρντον είπε πως είχε κρυφτεί σ’ ένα εργαστήριο για να είναι σίγουρος ότι δεν θα αποκαλύψει την είδηση. Οι νομπελίστες κατά την παράδοση ενημερώνονται για τη βράβευσή τους λίγο πριν από την επίσημη ανακοίνωση.

Ο ιάπωνας ιατρός και ερευνητής βρισκόταν επίσης στο εργαστήριο όταν ο σουηδικός δημόσιος ραδιοσταθμός επιχείρησε να μιλήσει μαζί του.

Δεν είχε το χρόνο να σχολιάσει την είδηση, αλλά εξέφρασε την μεγάλη έκπληξη και τον ενθουσιασμό του, μετέδωσε ο ραδιοσταθμός.

“Η δουλειά του Τζον άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο καταλαβαίνουμε πώς τα κύτταρα του σώματος εξειδικεύονται, ανοίγοντας το δρόμο σε σημαντικές εξελίξεις στη διαγνωστική και τη θεραπεία της νόσου. (…) Απευθύνω τα συγχαρητήριά μου τόσο στον Τζον όσο και στον Σίνγια”, αναφέρεται σε ανακοίνωση του προέδρου της βρετανικής Βασιλικής Εταιρίας σερ Πολ Νερς.