Ο Βαρθολομαίος έσωσε βυζαντινή εκκλησία στα Μουδανιά

Ύστερα από αγώνα πέντε ετών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγόρασε με 400.000 δολάρια το ναό των Ταξιαρχών στην Προύσα του 8ου αιώνα

Του Βελισσάριου Δραγάτση

Μία από τις παλαιότερες εκκλησίες της Χριστιανοσύνης, ο ιερός ναός των Ταξιαρχών στα Μουδανιά, πέρασε στην ιδιοκτησία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης και διασώθηκε από την καταστροφή.

Η ιδιοκτησία του ναού είχε περάσει στη γερμανοτουρκική εταιρεία μεσιτείας ακινήτων και λιανεμπορίου οικιακού εξοπλισμού «TEKZEN» και πουλιόταν από το 2007 προς 400.000 δολάρια. Πέρυσι τον Ιούλιο μάλιστα, η τουρκική ιστοσελίδα «Arkeologi Haber» είχε εκτενή ανάρτηση σχετικώς με την πώληση αυτού του μνημείου της Ορθοδοξίας. Τότε γινόταν αναφορά στην έκκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου προς την ιδιοκτήτρια εταιρεία να μην προχωρήσει στην πώληση της εκκλησίας σε τρίτους έως ότου έβρισκε το απαιτούμενο τίμημα.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Μουδανιών κ. Ραζίμ Μπατμάζ ζητούσε από την ηγεσία του τουρκικού υπουργείου Τουρισμού και Πολιτισμού να συνεργασθεί με τον περιφερειάρχη της Προύσας ώστε να απαλλοτριωνόταν ο ναός και να γινόταν «κέντρο τουρισμού και πολιτισμού για τη βιωσιμότητα της περιοχής» (σ.σ. προφανώς όπως μπορεί να την αντιληφθεί ένας μεσοαστός προύχοντας της εύπορης τουρκικής επαρχίας).

Για να είμαστε αντικειμενικοί πάντως, ο κ. Μπατμάζ δεν είχε κρύψει τη λύπη του αν θα χανόταν αυτό το μνημείο, το οποίο είχε μεταπωληθεί από οικογένεια «μεταναστών» (σ.σ. προφανώς Ρωμιών προσφύγων) στον Μετέ Γιαλτσίν το 1990, ο οποίος δεν πρόλαβε να κάνει οποιαδήποτε εργασία ύστερα από την παρέμβαση του Συμβουλίου Μνημείων του τουρκικού υπουργείου Πολιτισμού.

Δηλώσεις του μητροπολίτη Προύσης

Με την επιμονή και τη σοβαρότητα που διακρίνει τον προκαθήμενο της Ορθοδοξίας, στις 10 Σεπτεμβρίου υπεγράφησαν τα συμβόλαια αγοραπωλησίας. Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Προύσης και ηγούμενος της ιεράς μονής Αγίας Τριάδος (όπου στεγάζεται η Θεολογική Σχολή Χάλκης) Ελπιδοφόρος Λαμπρινιάδης μετέβη στο ναό των Ταξιαρχών προκειμένου να παραλάβει τα κλειδιά συνοδευόμενος από τον πρόεδρο της κοινότητας κ. Μπατμάζ.

«Το συντομότερο δυνατόν θα αρχίσουν οι εργασίες συντηρήσεως και αποκαταστάσεως αυτού το μνημείου, το οποίο αποτελεί κοινή κληρονομιά όλων μας» δήλωσε ο σεβασμιότατος στην εφημερίδα «Ραντικάλ». Τώρα, η τοπική κοινωνία των Μουδανιών αναμένει αύξηση της τουριστικής κίνησης κυρίως από Έλληνες και Ρώσους αφού η εκκλησία των Ταξιαρχών είναι μία από τις τρεις παλαιότερες που έχουν περισωθεί και διαθέτει μοναδική αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία.

Ήδη η πρώτα ομάδα Ελλήνων τουριστών (που απαρτιζόταν από θεολόγους, ιστορικούς, αρχαιολόγους και εκπαιδευτικούς) επισκέφθηκε το μνημείο στις 26 Ιουλίου μαζί με τον μητροπολίτη Προύσης. Το γεγονός αυτό μάλιστα γίνεται γνωστό τη στιγμή που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη ο υφυπουργός Εξωτερικών κ. Κωνσταντίνος Τσιάρας, ο οποίος εκπροσωπεί την κυβέρνηση στον εορτασμό της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στην έδρα της Μητρός Εκκλησίας και έχει σειρά επαφών με παράγοντες της ελληνικής μειονότητας στη γειτονική χώρα.

Η ιστορία του μνημείου

Ο συγκεκριμένος ναός ανοικοδομήθηκε όταν στα χέρια του Κωνσταντίνου Στ‘, γιού της φωτισμένης και δυναμικής αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας, βρίσκονταν τα ηνία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Βρίσκεται ανάμεσα στα Μουδανιά και την Τρίγλεια.

Οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι χτίσθηκε στη δεκαετία του 780 και αυτή αποτελεί μια βάσιμη εικασία αφού στις 14 Οκτωβρίου 787 ύστερα από απαίτηση του Πατριάρχου Ταρασίου συγκλήθηκε στη διπλανή επαρχία της Νίκαιας η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας, για να λήξει το θέμα της Εικονομαχίας.

Σύμφωνα με το θρύλο, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ανοικοδόμησε το ναό προς τιμήν των Ταξιαρχών επειδή οι αρχάγγελοι Γαβριήλ και Μιχαήλ έσωσαν τους χωρικούς ύστερα από μια καταστρεπτική καταιγίδα που είχε πλήξει τα Μουδανιά. Ο ναός επισκευάσθηκε το 1448 όταν η επαρχία της Προύσης είχε καταληφθεί από τους Οθωμανούς. Αργότερα, το 1819 ο γιος του Αβδούλ Χαμίτ, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ ενέκρινε την αποκατάσταση του ναού.

Ντοκουμέντα και οδοιπορικά

Μαρτυρίες λένε ότι στους Ταξιάρχες ήταν θαυματουργοί και πολλές φορές έως τη Μικρασιατική Καταστροφή, Έλληνες και Τούρκοι λειτουργούνταν και προσκυνούσαν εκεί. Το λατρευτικό συγκρότημα οκτώ ενοτήτων που περισώθηκε περιλαμβάνει τον κυρίως ναό, το νάρθηκα, τον εξωνάρθηκα, δύο παρεκκλήσια (των αγίων Χαραλάμπους και Νικολάου), βοηθητικά δωμάτια.

Στο οδοιπορικό του κ. Παναγιώτη Ανδριόπουλου, το οποίο αναρτήθηκε στο προσωπικό του ιστολόγιο «Ιδιωτική οδός», δημοσιεύονται φωτογραφίες απ’ αυτό το μνημείο με ίχνη από τις βυζαντινές αγιογραφίες στους τοίχους και μια μαρμάρινη επιγραφή που γράφει στα ελληνικά: «Είπεν ο Κύριος, εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστέ εάν αγάπην έχετε εις αλλήλοις, 1862».

Ο αγώνας του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου να διατηρήσει ζωντανή την παρουσία μνημείων της Ορθοδοξίας στα εδάφη της πάλαι ποτέ Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με τις ελάχιστες δυνάμεις που διαθέτει δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί αξιέπαινος και υποδειγματικός. Η τέλεση λειτουργιών στην Παναγία Σουμελά και σε άλλα μνημεία της Ορθοδοξίας, η συντήρηση της ρωμέικης κοινότητας στην Ίμβρο, ο αγώνας για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη, η διακονία της μειονότητας στην Πόλη, η άρνηση μετατροπής της Αγίας Σοφίας των Κομνηνών στην Τραπεζούντα σε τζαμί μαρτυρούν τη μαχητικότητα του πρώτου των πρώτων της Ορθοδοξίας.