Την αντίδραση του προϊσταμένου της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, Ανδρέα Ντάρλα, προκάλεσε η ανακοίνωση της Επιτροπής του Μουσείου Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας-Παλαιοανθρωπολογίας (Γε-Πα-Παλ) του ΑΠΘ, όπου φυλλάσσεται το αυθεντικό εύρημα, αναφορικά με δημοσιευμένη διεθνή μελέτη, στην οποία συμμετέχει και ο ίδιος σχετικά με τη χρονολόγηση του κρανίου των Πετραλώνων. Σύμφωνα με τη μελέτη πλέον υπάρχει η πρώτη χρονολόγηση του κρανίου, η οποία έγινε με την πιο σύγχρονη μέθοδο του ουράνιου και θόριου και προσδιορίζει την ηλικία του προϊστορικού ανθρώπου που έζησε στα Πετράλωνα στις 286.000 χρόνια πριν με απόκλιση συν-πλην 9 χρόνια, όπως προέκυψε από την ανάλυση δειγμάτων από το σπήλαιο.
Μετά τη δημοσίευση της μελέτης στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Journal of Human Evolution, η Επιτροπή του Γε-Πα-Παλ, εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία το πρωτότυπο εύρημα δεν απομακρύνθηκε από το Μουσείο ποτέ στο εξωτερικό για μελέτη ή έκθεση, ενώ επιπλέον σημειώνεται πως η ηλικία του αρχανθρώπου δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη των 350.000 χρόνων. «Η Επιτροπή του Μουσείου Γε-Πα-Παλ δεν μπορεί βάσει του αρχείου που διατηρεί να επιβεβαιώσει την προέλευση του συγκεκριμένου δείγματος και συνεπώς επιφυλάσσεται ως προς την αξιοπιστία του», αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση. Επιπλέον γίνεται λόγος, για «εξαιρετικά ελλιπές και ασαφές εθνικό νομικό πλαίσιο που διέπει τα παλαιοντολογικά ευρήματα και εν γένει τη γεωκληρονομιά», με τον κ. Ντάρλα να ανοίγει τη συζήτηση για το «ιδιοκτησιακό» του κρανίου του Πετραλώνων, τονίζοντας πως «θα ανέμενε κανείς ότι οι αρμόδιοι του ΑΠΘ θα όφειλαν να είναι πιο προσεκτικοί, αφού τόσο από τον αρχαιολογικό νόμο 4858/2021 όσο και από έγγραφα που φέρουν την υπογραφή καθηγητών του ΑΠΘ, προκύπτει ότι τα ευρήματα ανήκουν στο Ελληνικό Κράτος (Υπουργείο Πολιτισμού) και θα έπρεπε να επιστραφούν σε αυτό».
Η απάντηση της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας
Ανακρίβειες Δελτίου Τύπου του ΑΠΘ για τα ευρήματα του σπηλαίου Πετραλώνων
Έκπληκτοι διαβάσαμε το Δελτίο Τύπου της 8/9/2025 του ΑΠΘ με τίτλο «Η Επιτροπή του Μουσείου Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας-Παλαιοανθρωπολογίας του ΑΠΘ για τον «Άνθρωπο των Πετραλώνων». Σ’ αυτό η εν λόγω επιτροπή ισχυρίζεται ότι προσπαθεί να διευκρινίσει τα πράγματα σχετικά με τον «Άνθρωπο των Πετραλώνων», αλλά οι «διευκρινίσεις» της βρίθουν ανακριβειών. Αφού αναφέρεται στην ιστορία του κρανίου (και άλλων ευρημάτων από το σπήλαιο Πετραλώνων, τα οποία -όλως περιέργως- θεωρεί ασυζητητί ως κτήμα του Πανεπιστημίου), έρχεται στο κυρίως θέμα της, την «νέα εργασία των Falguères et al. (2025), που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Human Evolution (τεύχος 206) και χρονολογεί με την απόλυτη μέθοδο Ουρανίου-Θορίου 13 δείγματα που ελήφθησαν από τους συγγραφείς από διάφορους χώρους του σπηλαίου (χωρίς κανένα να μπορεί να συσχετισθεί με το ίδιο το κρανίο), καθώς και ένα δείγμα (PECA,B) που φέρεται ότι προέρχεται από το σταλαγμιτικό υλικό της κρούστας που περιέβαλλε το ίδιο το κρανίο. Η Επιτροπή του Μουσείου Γε-Πα-Παλ δεν μπορεί βάσει του αρχείου που διατηρεί να επιβεβαιώσει την προέλευση του συγκεκριμένου δείγματος και συνεπώς επιφυλάσσεται ως προς την αξιοπιστία του».
Σχετικά με τους παραπάνω ισχυρισμούς, διευκρινίζουμε τα ακόλουθα:
Η διαχείριση του σπηλαίου Πετραλώνων εδώ και πάνω από δέκα χρόνια γίνεται από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας (ειδική περιφερειακή υπηρεσία του ΥΠΠΟ), και υπόκειται αυστηρά στις προστατευτικές διατάξεις περί αρχαιοτήτων.
Η εν λόγω δημοσίευση (στο Journal of Human Evolution) παρουσιάζει αναλύσεις που έγιναν ύστερα από έγκριση του ΥΠΠΟ, στην οποία αναφέρεται ρητώς ότι η άδεια χορηγείται στον διευθυντή της οικείας Εφορείας Α. Ντάρλα και η δειγματοληψία θα γίνει από τον Ch. Falgueres του Institut de Paléontologie Humaine στο Παρίσι, όπερ και εγένετο. Στα δείγματα που ελήφθησαν από το σπήλαιο προστέθηκε και ένα υπόλοιπο παλαιότερου δείγματος που βρισκόταν ήδη στο Institut de Paléontologie Humaine καθώς το είχε δώσει (από τη δεκαετία του 1980) ο τότε καθηγητής του ΑΠΘ Ι. Μελέντης στον τότε διευθυντή του Ινστιτούτου. Τα παραπάνω δημοσιεύονται πολύ αναλυτικά στο εν λόγω άρθρο, στη διαδικτυακή ανάρτησή του και συγκεκριμένα στο Appendix A: Supplementary Online Material (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248425000855#appsec1), όπως συνηθίζεται στις επιστημονικές δημοσιεύσεις, λόγω του περιορισμού λέξεων που επιβάλλουν τα περιοδικά στο κύριο τμήμα των άρθρων. Παραδόξως, αυτά ουδόλως αναφέρονται στο Δελτίο Τύπου του ΑΠΘ. Με έκπληξη διαπιστώνεται δηλαδή ότι οι καθηγητές του ΑΠΘ είτε δεν διάβασαν είτε απέκρυψαν όσα εντίμως και αναλυτικά δημοσιεύονται στο εν λόγω εγκυρότατο διεθνές περιοδικό για την προέλευση του δείγματος. Επιπλέον, από τα παραπάνω προκύπτει σαφέστατα ότι το αρχείο δειγμάτων που διατείνεται ότι διατηρεί το ΑΠΘ δεν είναι πλήρως ενημερωμένο.
Σχετικά με τους υπόλοιπους ισχυρισμούς που περιλαμβάνονται στο Δελτίο Τύπου, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν τα τελευταία χρόνια στο σπήλαιο Πετραλώνων από το ΥΠΠΟ έχουν αποδείξει ότι αυτό χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο για σχεδόν 300.000 χρόνια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως λίθινα εργαλεία και οστά ζώων (διατροφικά κατάλοιπα), στρωματογραφημένα και χρονολογημένα στο Μέσο Πλειστόκαινο, εκτίθενται στο ανακαινισμένο Μουσείο Πετραλώνων, πρόσφατα δε και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ενώ έχουν ανακοινωθεί σε συνέδρια και δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά. Το γεγονός ότι σε ένα σημείο του σπηλαίου βρέθηκε το κρανίο ενός μόνο ατόμου -από τα εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα που θα πέρασαν από όλο το σπήλαιο- δεν μειώνει την έκταση και διάρκεια της χρήσης του σπηλαίου από τον άνθρωπο ούτε το πλήθος των ανθρώπων που έδρασαν σε αυτό, όπως τεκμηριώνουν τα πολιτισμικά κατάλοιπα.
Επομένως, οι ισχυρισμοί του ΑΠΘ είναι επιφανειακοί και ατεκμηρίωτοι, έως και παραπλανητικοί. Εντύπωση προκαλεί η θέση του ΑΠΘ ότι η συσχέτιση των θραυσμάτων που βρέθηκαν σε διάφορα σημεία του σπηλαίου με τον άνθρωπο δεν τεκμηριώθηκε ούτε συσχετίστηκε επαρκώς. Είναι λυπηρό να διαδίδεται τέτοια ατεκμηρίωτη αμφισβήτηση από πανεπιστημιακούς δασκάλους. Δεν έχουν παρά να επισκεφθούν το Μουσείο Πετραλώνων για να δουν τα ευρήματα που εκτίθενται σ’ αυτό ή να διαβάσουν τις πρόσφατες δημοσιεύσεις (όπως, για παράδειγμα, στον τόμο της πρόσφατης έκθεσης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).
Και για να τελειώνουμε με το «ιδιοκτησιακό» θέμα των ευρημάτων των Πετραλώνων, θα ανέμενε κανείς ότι οι αρμόδιοι του ΑΠΘ θα όφειλαν να είναι πιο προσεκτικοί, αφού τόσο από τον αρχαιολογικό νόμο 4858/2021 όσο και από έγγραφα που φέρουν την υπογραφή καθηγητών του ΑΠΘ, προκύπτει ότι τα ευρήματα ανήκουν στο Ελληνικό Κράτος (Υπουργείο Πολιτισμού) και θα έπρεπε να επιστραφούν σε αυτό. Σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο, «Στα αρχαία μνημεία συμπεριλαμβάνονται σπήλαια και παλαιοντολογικά κατάλοιπα για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδέονται με την ανθρώπινη ύπαρξη» (αρ. 2, παρ. βα), καθώς και «Τα αρχαία κινητά μνημεία που χρονολογούνται έως και το 1453 ανήκουν στο Δημόσιο κατά κυριότητα και νομή, είναι ανεπίδεκτα χρησικτησίας και είναι εκτός συναλλαγής» (αρ.21, παρ. 1).
Εκτός αυτού όμως, στο πρωτόκολλο παραλαβής των ευρημάτων, που υπογράφηκε στις 20-9-1960 από τον καθηγητή του ΑΠΘ Πέτρο Κοκκόρο και τον πρόεδρο της κοινότητος Πετραλώνων Σ. Σαρηγιαννίδη αναφέρεται καθαρά ότι «τα εν λόγω απολιθώματα, ήτοι εν κρανίον προϊστορικού ανθρώπου, τμήμα κρανίου ζώου, οστούν κνήμης, οδόντες και δύο σπόνδυλοι μοι παρεδόθησαν προς επιστημονικήν μελέτην και διαφύλαξιν εν τω Μουσείω Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Θεσσσαλονίκης, ………. συνεχιζομένων των ερευνών υπό ειδικών επιστημόνων ήθελον ανακαλυφθεί και άλλα άξια λόγου ευρήματα, ώστε να καθίστατο δυνατή η ίδρυσις εις την κοινότητα Μουσείου προς διαφύλαξιν των ευρημάτων τούτων, τα παραληφθέντα ευρήματα θα επιστραφούν ίνα κατατεθούν εις το Μουσείον τούτο».
Τώρα, έχει πλέον ιδρυθεί σύγχρονο μουσείο του Υπουργείου Πολιτισμού στο χώρο του σπηλαίου Πετραλώνων και συμβάλλει στη διάδοση της επιστημονικής, αρχαιολογικής αξίας του μνημείου.
Πηγή: voria.gr