Η ανθρωπότητα θα έρθει αντιμέτωπη με δυο σοβαρά προβλήματα, που θα καθορίσουν το μέλλον της και σίγουρα θα επηρεάσουν την εξέλιξη του πολιτισμού της. Το ένα είναι η έλλειψη νερού, δηλαδή η ανεπάρκεια σε πόρους γλυκού νερού για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών του ανθρώπου, καθώς και των κτηνοτροφικών, των πτηνοτροφικών και των φυτικών καλλιεργητικών δραστηριοτήτων του. Το δεύτερο είναι η έλλειψη τροφίμων, δηλαδή η ανεπάρκεια σε είδη διατροφής ικανά για να καλύψουν, πρωτίστως, τις βιολογικές ανάγκες του ανθρώπινου πληθυσμού. Μάλιστα, τα δυο αυτά προβλήματα είναι άμεσα συνδεδεμένα μεταξύ τους μια και ο υποσιτισμός συνδέεται άμεσα με τη λειψυδρία.
Και τα δυο αυτά σοβαρά προβλήματα εκδηλώνονται ήδη σε όλες τις περιοχές της γης, βέβαια με διαφορετική ένταση.
Οι επιστήμονες με μεγάλη ανησυχία κρούουν διαρκώς τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνεχιζόμενη δραματική μείωση των αποθεμάτων γλυκού νερού, τόσο στους επίγειους, όσο και στους υπόγειους ταμιευτήρες της γης.
Το επερχόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα και οι μέχρι σήμερα διαφωνίες μεταξύ των επιστημόνων εντοπίζονται στο χρόνο, που θα γίνει επικίνδυνο για την επιβίωση του ανθρώπινου πληθυσμού.
Δυστυχώς, αυτή η παθητική αντιμετώπιση δίνει ένα ισχυρό άλλοθι στις εκάστοτε κυβερνήσεις και στις κατά τόπους αυτοδιοικητικές Αρχές, ώστε να αδιαφορούν και να μη θέτουν σε απόλυτη προτεραιότητα το εξατομικευμένο δικό τους τοπικό πρόβλημα λειψυδρίας. Αυτή η χαλαρή αντιμετώπιση ακυρώνει κάθε σχεδιασμό, που θα λάμβανε υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, δηλαδή τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματά του, σχετικά με πώς μπορεί να αντιμετωπίσει ή τουλάχιστον να επιβραδύνει τις επιπτώσεις της λειψυδρίας, ώστε να μην επηρεαστεί η ευημερία και η ανάπτυξή του.
Με τα σημερινά δεδομένα καμία Αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν πρέπει να αδιαφορεί για το επερχόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας. Ο εφησυχασμός, που προκαλείται από το γεγονός ότι, σήμερα υπάρχει μια σχετική «επάρκεια» νερού, οδηγεί στο να περιορίζονται οι δραστηριότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης απλά στην επέκταση και στη συντήρηση του ήδη υπάρχοντος συστήματος διανομής του νερού.
Σε ό,τι αφορά τον Δήμο Αριστοτέλη οι κάτοικοι -μόνιμοι κι επισκέπτες τουρίστες- ήδη βιώνουν την ανεπάρκεια του συστήματος υδροδότησης να ανταποκριθεί στις ανάγκες τους, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στην κατάσταση του υπάρχοντος συστήματος υδροδότησης. Είναι αβάσιμο -και ταυτόχρονα βολικό- να αποδίδεται στη μείωση των αποθεμάτων των υπόγειων ταμιευτήρων νερού και, εντέλει, στο παγκόσμιο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Το βέβαιο είναι ότι στα χρόνια που έπονται οι ανάγκες για κατανάλωση νερού θα αυξηθούν εκθετικά.
Η υπεράντληση, δηλαδή η συμπλήρωση με φυσικό τρόπο των ταμιευτήρων νερού για την εξυπηρέτηση όλων των αναγκών του Δήμου Αριστοτέλη θα έχει συνεχώς αρνητικό πρόσημο.
Είναι αλήθεια ότι κανένας από όλους αυτούς τους παράγοντες, που μπορούν μεσοπρόθεσμα να οδηγήσουν σε μείωση των υπόγειων ταμιευτήρων νερού και επομένως σε λειψυδρία δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ή να ανασταλούν, όταν η τοπική αυτοδιοίκηση αδιαφορεί συστηματικά γι’ αυτό το σοβαρό πρόβλημα.
Επομένως, η λύση που μπορεί να υποστηριχθεί με τα σημερινά δεδομένα είναι να εκσυγχρονιστούν και να γίνουν αποδοτικότερες οι ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις άντλησης νερού και παράλληλα να βρεθούν και άλλες εναλλακτικές δυνατότητες όχι μόνο άντλησης, αλλά και αποταμίευσης επαρκών ποσοτήτων κατάλληλου νερού. Ο σύνθετος αυτός σχεδιασμός πρέπει να προτάξει τη δημιουργία νέων γεωτρήσεων σε τοποθεσίες εντός ή ακόμη κι εκτός των ορίων του Δήμου μας, οι οποίες δεν προβλέπεται να αποδυναμωθούν με την ίδια ευκολία λόγω υπεράντλησης, αλλά και ούτε να κινδυνεύουν να ρυπανθούν από άλλες δραστηριότητες, όπως αυτές που σήμερα υπάρχουν και καιροφυλακτούν να πλήξουν τον υδροφόρο ορίζοντα από τον οποίο αντλείται το νερό όλης της περιοχής.
Η κυριότερη προϋπόθεση ανάπτυξης και ευημερίας ενός τόπου είναι να κρατήσει κοντά του τις νέες γενιές. Αν πραγματικά ο Δήμος μας προτάξει αυτό το στόχο, τότε πέραν όλων των άλλων μέτρων, οφείλει να εξασφαλίσει και την αδιάλειπτη διάθεση του πιο απαραίτητου αγαθού, που είναι το νερό.
Η μελέτη εναλλακτικών δυνατοτήτων άντλησης νερού είναι εφικτή, επειδή τα γεωλογικά δεδομένα, κυρίως η διάταξη των πετρωμάτων και του υπεδάφους σχεδόν όλης της έκτασης του Δήμου είναι αποτυπωμένη από τους ειδικούς επιστήμονες γεωλόγους, σεισμολόγους κ.λ.π. Γι΄ αυτό η απαιτούμενη δαπάνη μιας τέτοιας μελέτης είναι εύκολο να καλυφθεί από τον οικονομικό προϋπολογισμό του. Όμως, η δαπάνη κατασκευής των τεχνικών έργων, γεωτρήσεις, δεξαμενές, αντλίες, αγωγοί κ.λ.π. είναι σημαντικά υψηλή και δύσκολα καλύπτεται από τις οικονομικές δυνατότητες ενός Δήμου. Επομένως, οφείλει ο Δήμος μας να αναζητήσει πηγές χρηματοδότησης για την κατασκευή των αναγκαίων τεχνικών έργων. Ένα μέρος αυτής της δαπάνης θα πρέπει να αναληφθεί και από την μεταλλευτική εταιρία, μια και αυτή επιβαρύνει έτι περαιτέρω την επερχόμενη λειψυδρία.
Έτσι κι αλλιώς, αυτό ήδη θα έπρεπε η ίδια η μεταλλευτική εταιρία να το έχει προβλέψει. Αφού πολύ καλά γνωρίζει -αν και δεν το αναγνωρίζει- ποιες είναι συνέπειες, που μπορούν να προκαλέσουν γενικότερα οι δικές της ανάγκες σε νερό στον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής.
Η θέα της θάλασσας ψυχολογικά εφησυχάζει τους κατοίκους κι επισκέπτες της περιοχής…
Μια τέτοια αστείρευτη ποσότητα νερού, και να ανησυχεί κανείς ότι θα υπάρξει έλλειψη νερού;;;
Το νερό της θάλασσας, ως γνωστόν, είναι αλμυρό από το διαλυμένο αλάτι (χλωριούχο νάτριο). Η δυνατότητα παραγωγής γλυκού νερού από το θαλασσινό νερό είναι εδώ και δεκαετίες μια εφαρμοσμένη και συνεχώς βελτιούμενη τεχνολογία (βασίζεται στην αντίστροφη ώσμωση).
Στη χώρα μας εφαρμόζεται σε μικρή κλίμακα, δηλ. σε μικρές εκτάσεις και με λιγότερο πληθυσμό και, μάλιστα, εκεί όπου υπάρχει ελάχιστη ή καμία δυνατότητα άντλησης γλυκού νερού. Σε κλίμακα σαν αυτή, που απαιτείται από τις ανάγκες της συνολικής περιοχής του Δήμου μας, δεν μπορεί να εφαρμοστεί ως λύση η αφαλάτωση του θαλασσινού νερού. Όχι μόνο λόγω του υψηλού κόστους κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, αλλά, κυρίως, λόγω των τεράστιων ενεργειακών απαιτήσεων, που έχει η λειτουργία μιας τέτοιας δυναμικής μονάδας αφαλάτωσης. Γι’ αυτό και η λύση αυτή εφαρμόζεται ήδη εδώ και δεκαετίες στα κράτη εκείνα, που δεν τους απασχολούν οι ενεργειακές απαιτήσεις των εγκαταστάσεων αφαλάτωσης (π.χ. αραβικές χώρες).
Αν πρόκειται ο Δήμος μας αρχικά να συνειδητοποιήσει και στη συνέχεια να ασχοληθεί σοβαρά με το επερχόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας, τότε η μόνη λύση είναι να μελετήσει όλες τις εναλλακτικές δυνατότητες άντλησης, αλλά και αποταμίευσης γλυκού νερού. Η εφεδρική αυτή δυνατότητα παροχής νερού θα είναι συνδεδεμένη στο υπάρχον δίκτυο διανομής του νερού και θα μπορεί να είναι σε άμεση ετοιμότητα χρήσης της.
Μόνο με την άμεση κι ορθολογική αντιμετώπιση της λειψυδρίας ο Δήμος μας μπορεί να οραματίζεται το μέλλον του και να οργανώνει τους αναπτυξιακούς σχεδιασμούς του. Χωρίς να έχουν προβλεφθεί και υλοποιηθεί από το Δήμο μας λύσεις -βραχυπρόθεσμες ή/και μακροπρόθεσμες- για το επερχόμενο πρόβλημα της λειψυδρίας κάθε άλλος προγραμματικός σχεδιασμός, όσο εντυπωσιακός και πρωτοπόρος και αν είναι, κινδυνεύει να καταντήσει ουτοπικός.
* Γράφει ο Ανδρέας Γιαννακουδάκης – Αντιπρύτανης Διοικητικών Υποθέσεων – ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – Καθηγητής Τμήματος Χημείας, Χημικός – Μαθηματικός