Αυτά τα ξεχωριστά και πολύ γνωστά Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα, ψάλλονται σε διάφορα χωριά της Χαλκιδικής ανήμερα της Πρωτοχρονιάς από παρέες που πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι, για τον ερχομό του καινούριου χρόνου.
Κάλαντα και έθιμα Βραστάμων Χαλκιδικής
Ιδιαίτερη παράδοση των Βραστών Χαλκιδικής μέσα από τα διάφορα παλαιά κάλαντα του χωριού. Κάλαντα Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων, ευχές για τον αφέντη, την κυρά, τον γιο, την κόρη, τα παιδιά, κατάρες για αυτούς που δεν ανοίγουν την πόρτα στους καλαντιστές. Και όλα αυτά με ιδιόρρυθμες μελωδίες, πλαισιωμένα από αφηγήσεις για τα τοπικά έθιμα του Δωδεκαημέρου.
Παραδοσιακά κάλαντα Πρωτοχρονιάς Πολυγύρου Χαλκιδικής
Σήκου κυρά μου και άνοιξι
την πόρτα την καρένια
έχω δυο λόγια να σι πω
γλύκα και ζαχαρένια.
Το καλαθούδιμ θέλει αυγά
κι τσέπι μου καρύδια
και το χρυσό μαντίλι μου
πιντέξι μεταλίκια.
“Σήκου θειαμ και δώσ΄ μι κλικ
να μην σι φαν οι λύκοι
και τα σαράντα λυκούδια”
Έθιμα της πρωτοχρονιάς στη Μεγάλη Παναγία
Η Πρωτοχρονιά ανήκει στις γιορτές του Δωδεκαημέρου μαζί με τα Χριστούγεννα και τα Φώτα. Είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές και αποτελεί για τους Έλληνες ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς. Οι γιορτή αυτή ακολουθείται από πολλά έθιμα , που ποικίλουν ανάλογα με τον τόπο και το επίπεδο των κατοίκων .Την παραμονή της μεγάλης αυτής γιορτής ψάλλονται από όλα τα παιδιά του χωριού μας τα Κάλαντα. Όλα τα παιδιά ξυπνούν πολύ νωρίς και παίρνουν τους δρόμους γυρνώντας τα σπίτια του χωριού και τραγουδώντας την <Αρχιμηνιά> ή το <Βασίλειος>. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι οικογένειες μαζεύονται στα σπίτια τους περιμένοντας την ώρα του ερχομού του νέου χρόνου. Με την έλευση του νέου χρόνου την σειρά παίρνει το κόψιμο της βασιλόπιτας, που ο τυχερός του φλουριού θεωρείται και ο τυχερός της νέας χρονιάς. Επίσης την παραμονή ρίχνουμε φύλλα ελιάς στην φωτιά ,ονοματίζοντας το καθένα με το όνομα ενός μέλους της οικογένειάς μας. Το κάθε φύλλο, ανάλογα με το πόσο θα πηδήξει μέσα στην φωτιά, δείχνει το πόσο ζωηρό και τυχερό θα είναι το κάθε μέλος της οικογένειας. Το ξημέρωμα της πρωτοχρονιάς τα παιδιά , με κλαδιά ελιάς στα χέρια τους , γυρνούν ξανά τα σπίτια και χτυπώντας ρυθμικά με τα κλαδιά τις πόρτες, εύχονται στους νοικοκύρηδες για τη νέα χρονιά. Το έθιμο αυτό ονομάζεται Κόλεντα και αποζημιώνει τα παιδιά με φρούτα και γλυκά που τους προσφέρουν οι νοικοκυρές.< Κόλεντα μόλεντα τρείς χιλιάδες πρόβατα κι άλλα τόσα γίδια , δόμ’ κυρά μ΄ καρύδια να μι σι σπάσου τα κιραμμίδια , δομ΄ κι ένα κλίκ΄ να μι σι σπάσου ν΄μύτ.> Αυτό είναι το τραγούδι που λένε τα παιδιά στο χωριό μας , με την προφορά του τόπου μας, όταν πηγαίνον για τα κόλεντα. Αυτά είναι τα κυριότερα έθιμα της πρωτοχρονιάς στο τόπο μας, που μαζί με τον εκκλησιασμό στον πολιούχο μας Άγιο Βασίλειο και το καθιερωμένο οικογενειακό τραπέζι αποτελούν την αρχή της νέας χρονιάς.
Κάλαντα Χριστουγέννων & Πρωτοχρονιάς από την Βυζαντινή και Παραδοσιακή χορωδία Πολυγύρου
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
Άγιος Βασίλης έρχεται (Προποντίδας)
Άγιος Βασίλης έρχεται Γενά- Γενάρης ξημερώνει
Βασίλη μ’ πούθεν έρχεσαι κι απού- κι απούθε κατεβαίνεις.
Από τη μάνα μ’ έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω
να πα να μάθω γράμματα, να πω την αλφαβήτα.
Και στο ραβδί π’ ακούμπησα, χλωρά χορτάρια βγάζει
κι απ’ κάτ’ τα χλωροβλάσταρα, περδίκια φωλιασμένα
δεν είν’ περδίκια μοναχά, ήταν και περιστέρια.
Τα περιστέρια πέταξαν, πάνε στην κρύα βρύση
παίρνουν νερό στα νύχια τους και χιόνι στα φτερά τους
να λούσουν τον αφέντη τους, ν’ αγιάσουν την κυρά τους.
Και εις έτη πολλά.
Καλήν εσπέραν άρχοντες (Ιερισσού)
Καλήν εσπέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θεία γέννηση να (μ)πω στ’αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται χαίρε η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων
κι ο Βασιλεύς των ουρανών κι ο Ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το «Δόξα εν Υψίστοις»
και τούτο άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα
άστρον λαμπρόν τους οδηγεί χωρίς να λείψει η ώρα.
Φθάσαντες εις Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτώσι
πού εγεννήθη ο Χριστός να πα’ να τον ευρώσι.
Δια Χριστόν ως ήκουσε ο βασιλεύς Ηρώδης
αμέσως εταράχτηκε κι έγινε θηριώδης,
ότι πολύ φοβήθηκε διά την βασιλείαν
μη του την πάρει ο Χριστός και χάσει την αξίαν.
Κράζει τους μάγους και ρωτά που ο Χριστός γεννάται
στης Βηθλεέμ ηκούσθηκε ως η γραφή διηγάται.
Τους είπε να υπάγουσι και όπου τον ευρώσι
αφού τον προσκυνήσουσι να πα’ να τον ειπώσι
όπως υπάγει και αυτός για να τον προσκυνήσει.