Η φράουλα ήταν ανέκαθεν μία από τις πλέον πολύτιμες γεύσεις του καλοκαιριού. Όμως, η αντιμετώπιση της αυξανόμενης ζήτησης για αυτό το φρούτο φαβορί – στη Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία και αλλού - επιβαρύνει το περιβάλλον στην Ισπανία.
Η Ισπανία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φράουλας σε όλο τον κόσμο, με μια βιομηχανία αξίας άνω των 400 εκατ. ευρώ (£ 345m) ετησίως, η οποία υποστηρίζει περίπου 50.000 θέσεις εργασίας.
Εννέα από τις 10 φράουλες που εξάγονται στην Ευρώπη είναι από την Ισπανία. Η Γερμανία εισάγει περισσότερο από το ένα τρίτο της παραγωγής της Ισπανίας, ενώ ακολουθεί και η Γαλλία.
Αλλά τον «κόκκινο χρυσό», όπως ορισμένοι Ισπανοί αποκαλούν τη φράουλα, έχει αρχίσει να λιγοστεύει όχι μόνο στα ράφια των ευρωπαϊκών σούπερ μάρκετ, αλλά και από τα τοπία της νότιας Ισπανίας.
Οδηγώντας μέσα σε μία περιοχή από καλλιέργειες φράουλας, κοντά στην πόλη της Lucena del Puerto στην Ουέλβα, η γη είναι πλούσια και πράσινη.
Λευκά φύλλα πλαστικού υπάρχουν απλωμένα παντού, όσο το μάτι μπορεί να δει. Κάτω από αυτά είναι οι φράουλες. Η περιοχή αυτή αντιπροσωπεύει σχεδόν το 90% της παραγωγής στην Ισπανία.
Αλλά δεν υπάρχει αρκετό νερό για να αντέξει αυτή την τεράστια βιομηχανία. Σύμφωνα με την τοπική υπηρεσία υδροδότησης, το μισό του συνόλου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων φράουλας στην περιοχή αυτή παίρνουν νερό παράνομα.
Το WWF αναφέρει ότι υπάρχουν πάνω από 1.000 παράνομες γεωτρήσεις στην περιοχή, οι οποίες αντλούν νερό από μεγάλα βάθη.
Αλλά το νερό είναι αυτό που τροφοδοτεί και έναν από τους σημαντικότερους υγρότοπους της Ευρώπης, το εθνικό πάρκο Doñana.
Η Αγρια Ζωή σε κίνδυνο
Το Donana φιλοξενεί σπάνια είδη όπως ο ιβηρικός λυγξ, και αποδημητικά πτηνά από την Αφρική. Έχει ορισθεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της βιόσφαιρας.
Τα έλη του τροφοδοτούνται από τους υπόγειους υδροφορείς. Αλλά το νερό που παρέχεται από ένα από τα κύρια ρεύματα, μειώθηκε κατά το ήμισυ τα τελευταία 30 χρόνια.
«Πρόκειται για μια πολύ σημαντική απειλή, επειδή το νερό είναι σημαντικό για όλους στο πάρκο – για τα ζώα, ακόμα και για τη χλωρίδα», λέει ο δρ Carmen Diaz Paniagua, από τον ερευνητικό σταθμό Donana.
Η Ισπανία είναι μια χώρα που ήδη αντιμετωπίζει σοβαρές πιέσεις σχετικά με την προμήθεια νερού. Ξηρασία, λειψυδρία και δασικές πυρκαγιές τη μαστίζουν τα τελευταία χρόνια.
Όμως, η παράνομη χρήση του νερού έχει από καιρό αγνοηθεί – κυρίως λόγω της πίεσης από τους τοπικούς δημάρχους οι οποίοι βλέπουν μόνο τα οικονομικά οφέλη, λέει ο Felipe Fuentelsaz, τοπικός υπάλληλος της WWF.
“Υπάρχουν πολλές γεωτρήσεις και δεν έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια, επειδή οι φράουλες δημιουργούν θέσεις εργασίας”, λέει.
“Το WWF θέλει ένα βιώσιμο σχέδιο. Πρέπει να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι υπάρχουν φράουλες στην περιοχή. – Αλλά αυτή τη στιγμή το μήκος των καλλιεργούμενων εκτάσεων είναι πολύ μεγάλο.
Πρέπει να μειωθεί προκειμένου να καταστεί το έδαφος βιώσιμο, να διατηρηθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και να δημιουργηθεί μια ισορροπία μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος στο εθνικό πάρκο Doñana.”
Ο Juan Manuel Lopez, εκπρόσωπος ου υπουργείου Περιβάλλοντος, λέει ότι θα χρειαστεί χρόνος για να καταλήξουν σε συμφωνία μεταξύ των γεωργών και των περιβαλλοντολόγων.
“Δεν θα έλεγα ότι είναι παράνομη η άντληση νερού. Είναι μια μεταβατική περίοδο προς την αναδιοργάνωση”, είπε.
“Θα κλείσουν περισσότερες από 900 γεωτρήσεις και θα μεταφερθεί νερό από αλλού, έτσι ώστε να μπορούμε να κρατήσουμε τον υδροφόρο ορίζοντα της Donana ανέγγιχτο. Υπάρχουν δουλειές εδώ. Δεν μπορούμε να βάλουμε τέλος στον τρόπο ζωής των ανθρώπων σε μια νύχτα.”
Η Freshuelva, η ένωση που εκπροσωπεί την πλειονότητα των καλλιεργητών φράουλας, αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη.
Όμως, οι γεωργοί που τηρούν τους κανόνες – όπως ο Χουάν Μαρία Ροντρίγκεζ, διευθυντής της Flor de Donana – κατηγορούν τις αρχές για μη εφαρμογή του νόμου.
“Φυσικά και μας ενοχλεί ότι υπάρχουν αγρότες που παίρνουν νερό για τις καλλιέργειές τους παράνομα. Αλλά το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που γνωρίζουν γι’ αυτό και δεν σταματά, είναι πιο ανησυχητικό”, λέει.
“Είναι μια μειοψηφία και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που κάνουν καλή δουλειά στην Ουέλβα. Πραγματικά οι αγρότες έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση να βάλει τάξη σε όλα αυτά εδώ και πέντε χρόνια τώρα.”
Η επιλογή του καταναλωτή
Όμως, όπου οι τοπικές αρχές έχουν αποτύχει, οι ίδιοι οι καταναλωτές μπορεί να είναι σε θέση να κάνουν τη διαφορά.
Ορισμένες από τις φράουλες που αποστέλλονται σε όλη την Ευρώπη είναι οργανικές – και επομένως υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους της παραγωγής – συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων για τη χρήση του νερού.
Στην Ελβετία, για παράδειγμα, το μερίδιο αγοράς είναι 5,7% και αυξάνεται έντονα.
Η Bio Suisse, η ομοσπονδία βιοκαλλιεργητών της Ελβετίας επιβάλει αυστηρά κριτήρια σχετικά με τις ισπανικές φράουλες που πωλούνται στην Ευρώπη ως βιολογικής γεωργίας.
Ο Hans Remseir, επικεφαλής της διασφάλισης ποιότητας της Bio Suisse, λέει ότι ο καταναλωτής εκτιμά τη διαφορά.
“Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε ό, τι αγοράζουν είναι όλο και πιο σημαντική. Θέλουν να ξέρουν ότι δεν είναι ένα ανώνυμο προϊόν, ενάντια στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αρχές,” λέει.
Οι Οργανικές φράουλες μπορεί μερικές φορές να είναι δύο φορές πιο ακριβές – αλλά ο κ. Remseir λέει ότι δεν είναι συχνά πρόβλημα για τον ελβετικό καταναλωτή.
“Στην Ελβετία, η αγορά των τροφίμων αντιπροσωπεύει μόλις το 5% του εισοδήματος, έτσι ώστε η τιμή δεν είναι σχετική με τη λήψη αποφάσεων.”
Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ωστόσο, σχεδόν το 10% του εισοδήματος δαπανάται για τρόφιμα και ποτά – που σημαίνει ότι ο καταναλωτής είναι πολύ πιο ευαίσθητος στην τιμή.
Κατά τα τελευταία δύο χρόνια, οι πωλήσεις των βιολογικών προϊόντων στη Βρετανία μειώθηκαν κατά 6% και 13%.
Σε δύσκολες οικονομικές περιόδους, μια από τις πρώτες περικοπές των Ευρωπαϊκών νοικοκυριών γίνονται από τον προϋπολογισμό τους για ψώνια.
Αλλά ενώ οι καταναλωτές φαίνεται να είναι πρόθυμοι να μειώσουν τις αγορές τους ακόμα και στα είδη διατροφής εφόσον είναι υπό οικονομική πίεση, η αγάπη τους για τη γεύση της φράουλας φαίνεται ότι δεν θα μειωθεί ποτέ.
Λένα Καλιάτη από webdaily.gr
